Piñatex: Từ dứa đến khởi nghiệp

Ananas Anam không chỉ là startup, nó còn là đáp án của Carmen Hijosa cho bài toán ô nhiễm do ngành thuộc da ở Philippines gây ra bằng cách tận dụng lá dứa - nguồn sản vật dư thừa địa phương để sản xuất Piñatex - loại vật liệu thay thế da thuộc.

Các hãng thời trang nổi tiếng đang thiết kế nguyên mẫu và sản phẩm từ Piñatex. Nguồn: dezeen.com

Tại tuần lễ thời trang London 2017, những người tham dự khi bước chân vào Designer Showrooms đều bị ấn tượng với chiếc váy dự tiệc màu vàng kim bóng bẩy treo giữa phòng. Chiếc váy disco ngắn trông như được làm từ da, nhưng những người thiết kế nó – siêu mẫu người Mỹ Arizona Muse và Georgie Macintyre – giám đốc nghệ thuật của hãng thời trang Anh Quốc Matthew Williamson, bật mí rằng nó được làm từ một loại vải giả da làm hoàn toàn từ lá dứa – gọi là Piñatex của công ty Ananas Anam sản xuất.

Tìm kiếm vật liệu thay thế da thuộc

Người sáng lập Ananas Anam – TS. Carmen Hijosa, từng là cố vấn thiết kế cho World Bank và EU tại Nam Mỹ, Philippines, Thái Lan và EU. Trong một chuyến thăm Manila (Philippines) để tư vấn cho ngành công nghiệp da thuộc tại đây, Hijosa nhận ra hai vấn đề: da thuộc kém chất lượng và quá trình sản xuất gây tác động xấu đến môi trường cũng như sức khỏe địa phương. Quy trình thuộc da động vật đòi hỏi sử dụng các hóa chất độc hại như formaldehyde và kim loại nặng như crom – tất cả đều gây ra ô nhiễm.

Vì vậy, Hijosa đã hình thành ý tưởng tìm kiếm một vật liệu thay thế cho da thuộc.Với 15 năm kinh nghiệm trong ngành đồ da, bà hiểu rằng loại vật liệu có thể thay thế da thuộc và thương mại hóa thì cần có những đặc tính cụ thể như bền, dai, sáng, nhẹ và có khả năng sản xuất bền vững. Bà tinh cờ để ý thấy những chiếc áo Barong Tagalog truyền thống của người Philippines được may từ piña – loại vải có nguồn gốc từ sợi lá dứa và lụa. Sợi cellulose được tước ra từ lá dứa có độ bền và mịn đáng ngạc nhiên và từng được người dân bản địa dùng để dệt loại vải này suốt nhiều thế hệ, tuy nhiên nghề này đã bị mai một từ lâu.

Nhận ra tiềm năng của sợi lá dứa, Hijosa đã phối hợp với những người dệt vải ở địa phương để phát triển một dạng vải không dệt từ sợi lá dứa. Và sau 5 năm, bà đã nghiên cứu ra quy trình sản xuất Piñatex và khởi nghiệp lần nữa ở tuổi 62 với Ananas Anam.

Rẻ hơn và thân thiện hơn

Với phương châm Cradle to Cradle (các thành phần tạo ra sản phẩm này sẽ là chất dinh dưỡng cho thế hệ sản phẩm sau), Hijosa đã thiết kế quy trình sản xuất của mình thân thiện nhất với môi trường có thể. Lá dứa được thu gom và tước thành sợi dài, sau khi rửa sạch, phơi khô sẽ được loại bỏ chất diệp lục và nhựa cây. Sợi lá dứa tinh chế tiếp tục được xử lý thành một loại lưới không dệt trước khi vận chuyển từ Philippines sang Tây Ban Nha cho quá trình xử lý hóa học và cơ học cuối cùng nhằm có độ dai, bền và bề ngoài giống da thuộc. Hijosa chia sẻ: “Nó [Piñatex] được tạo ra từ phụ phẩm nông nghiệp, thế nên nó là sản phẩm hoàn toàn từ rác thải. Điều này nghĩa là để tạo ra Piñatex, chúng ta không cần thêm đất, nước, thuốc trừ sâu, phân bón… Chúng ta đang thực sự lấy rác thải và “nâng cấp” nó, nói cách khác là thêm giá trị gia tăng cho nó”. Ngoài ra, quá trình tước sợi lá dứa sẽ để lại phần sinh khối có thể chuyển thành loại phân bón cho vụ mùa kế tiếp, tạo thêm thu nhập cho nông dân. Tính đến hiện nay, Piñatex gần như có khả năng phân hủy sinh học hoàn toàn, ngoại trừ lớp phủ chống thấm – vẫn chứa một lượng nhỏ hóa chất. Hijosa đang phối hợp với Bangor University, và các chuyên gia từ InCrops để phát triển lớp phủ hữu cơ phi dầu.

Piñatex – tương tự như da thuộc, có thể được nhuộm, in và xử lý để tạo ra nhiều loại kết cấu và độ dày khác nhau. Nó có thể thay thế hoàn hảo cho da thuộc để làm giày, túi, ghế sofa,… với giá chỉ 18 bảng/m2 – rẻ hơn 40% so với da thuộc, có giá khoảng 20 – 30 bảng/m2. Hijosa chia sẻ rằng Piñatex được đóng thành cuộn (rộng 150 hoặc 218cm) thay vì hình dạng không đồng đều như da thuộc, vì thế tỷ lệ “vải vụn” chỉ khoảng 5% so với 25% của da thuộc, vì thế chi phí phải trả cho phần bị lãng phí sẽ ít hơn. Với những lợi thế như vậy, sau khi trải qua tất cả các bài kiểm tra kỹ thuật theo tiêu chuẩn ISO, hiện nay một số thương hiệu giày như Puma hay Camper đang sử dụng Piñatex để thiết kế các sản phẩm mẫu. Khi giá da thật ngày càng trở nên đắt đỏ quá mức thì sự xuất hiện của loại vật liệu tự nhiên, có thể tái chế và thân thiện môi trường như Piñatex thật hấp dẫn đến nỗi, chỉ trong vòng 9 tháng kể từ khi ra mắt, số lượng khách hàng của Ananas Anam đã lên tới hơn 500.

Minh Thuận tổng hợp theo TheGuardian; Wired.co