Thuốc kháng sinh: phổ tác dụng càng rộng, tác dụng phụ càng nhiều
Nhà sinh học người Mỹ Martin Blaser cảnh báo phổ tác dụng của thuốc kháng sinh càng rộng bao nhiêu thì nguy cơ bị những tác dụng phụ càng nhiều bấy nhiêu.
Tôi không nói về bệnh tiêu chảy mà quý vị bị sau khi dùng một loại kháng sinh. Ở đây tôi muốn nói đến số lượng vi sinh vật lên đến con số hàng tỷ trong cơ thể chúng ta chứ không phải chỉ có loài vi khuẩn trong đường ruột và chúng vô cùng quan trọng đối với cuộc sống của mỗi chúng ta. Chúng giúp quá trình tiêu hoá thức ăn, tạo ra các loại Vitamin, bảo vệ chúng ta trước các tác nhân gây bệnh, huấn luyện hệ miễn dịch của chúng ta. Tổng thể vi sinh vật hữu ích này vô cùng đa dạng, phong phú như một cánh rừng nhiệt đới. Tuy nhiên sinh cảnh này đang có những thay đổi.
Và những đổi thay này là do con người tạo ra?
Đúng thế. Tôi cho rằng, những sự thay đổi này là hệ quả không cố ý của một điều rất tích cực – đó là chất kháng sinh. Chúng tiêu diệt những vi sinh vật gây bệnh thậm chí có thể gây chết người. Nhưng dần dà chúng ta cũng nhận ra những hậu quả tiêu cực của các chất kháng sinh: chúng cũng tiêu diệt cả những vi sinh vật hữu ích. Đó là một dạng tổn hại phụ. Và cho đến nay chúng ta chưa chú ý tới cái hậu quả này.
Không thấy giáo sư đề cập tới sự kháng thuốc?
Không, việc tác nhân gây bệnh nhờn thuốc kháng sinh là một chủ đề hoàn toàn khác. Sự nhờn thuốc cũng gây ra những tổn thất về sau, vì trong tương lai thuốc sẽ mất hiệu lực buộc phải phát triển những chất hữu hiệu mới. Nhưng những phí tổn này xã hội phải gánh chịu. Còn hậu quả mà tôi đề cập ở đây là điều mà từng người chúng ta phải gánh chịu khi tổng thể vi sinh vật hữu ích bị rối loạn.
Thưa giáo sư, vậy phải làm gì để tránh các hậu quả tiêu cực, mà không phải tránh dùng kháng sinh để bảo vệ mình?
Điều này liên quan đến việc chúng ta ứng xử như thế nào đối với thuốc kháng sinh. Cho đến nay chủ yếu các bác sỹ kê đơn về các loại kháng sinh-phổ rộng, cùng một lúc diệt được nhiều loại vi khuẩn. Vì các thầy thuốc muốn chắc ăn, bằng cách đó chắc chắn sẽ diệt được tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên phổ tác dụng càng rộng bao nhiêu thì nguy cơ bị những tác động phụ xấu nhiều bấy nhiêu. Sẽ ý nghĩa hơn nhiều nếu dùng đúng loại kháng sinh tiêu diệt đúng tác nhân gây bệnh.
Thưa giáo sư, hiện đã có những loại thuốc đó chưa?
Không có đủ để đáp ứng nhu cầu. Tuy nhiên hiện đã có một loạt doanh nghiệp trẻ có xu hướng thiên về nghiên cứu đang phát triển những loại thuốc kháng sinh kiểu này. Tuy nhiên chúng ta cũng cần phải có những phương pháp chẩn đoán thích hợp. Vì chỉ khi nào người thầy thuốc trước đó có thể kiểm tra xem loại tác nhân nào gây viêm phổi hay viêm màng não ở bệnh nhân của mình thì bác sỹ mới có thể chọn ra loại thuốc trị bệnh phù hợp. Nếu không thì sẽ là một sự bất hạnh.
Các nhà sản xuất thuốc kháng sinh thường sản xuất loại phổ rộng để có thể tiếp cận nhiều loại người bệnh là khách hàng
Đúng thế. Nhà sản xuất muốn kê đơn càng nhiều thuốc kháng sinh càng tốt, điều này có thể hiểu được. Tuy nhiên hậu quả sẽ khôn lường và vô cùng tốn kém. Vì vậy chúng ta phải có sự hỗ trợ công đối với việc phát triển các loại thuốc kháng sinh chuyên biệt, kể cả về phương pháp chẩn đoán. Đây là điều không thể thực hiện trong một vài năm, nhưng tôi cho rằng mười năm là một mục tiêu thực tế.
Vậy thưa giáo sư, từ nay đến lúc đó, phải làm gì?
Chúng ta phải giảm mạnh việc tiêu thụ thuốc kháng sinh. Việc thuốc kháng sinh được dùng làm chất tăng trọng trong nông nghiệp quả là một sự hổ thẹn. Nhưng mỗi người chúng ta cũng có thể đóng góp vào việc này. Thí dụ ta không nên ép thầy thuốc kê đơn thuốc kháng sinh, khi dùng thuốc kháng sinh hoàn toàn vô bổ, thí dụ khi bị nhiễm bệnh virus chẳng hạn. Ngay ở Mỹ vẫn còn khá nhiều người coi thuốc kháng sinh là thuốc chữa bách bệnh. Ở Trung Quốc, tình hình còn nghiêm trọng hơn: ở đó mức tiêu thụ kháng sinh tính theo đầu người cao gấp hai đến bốn lần.
Về nhân vật:
Martin Blaser, 65 tuổi, là giáo sư về vi sinh vật học thuộc ĐH New York, chuyên nghiên cứu về những loại vi khuẩn hữu ích sinh sống trong cơ thể con người. Về nguy cơ tổng thể vi sinh vật hữu ích trong cơ thể con người bị các loại thuốc kháng sinh đe doạ, mới đây ông đã viết một cuốn sách có tựa đề “Missing Microbes” .
