Đón nhận chu kỳ Kondratiev thứ sáu
“Những chu kỳ kinh tế lớn”, mà tác giả là nhà kinh tế lỗi lạc người Nga Nikolai D. Kondratiev đã chỉ ra rằng mỗi chu kỳ kinh tế đều gắn liền với những công nghệ nhất định và phải trải qua các giai đoạn hưng thịnh, giảm sút, suy thoái và cải thiện. Loài người đã biết đến 5 chu kỳ kinh tế lớn như vậy và đang chuẩn bị đón chào chu kỳ Kondratiev thứ 6.
Do quan điểm kinh tế của ông ủng hộ kinh tế thị trường, chủ trương ưu tiên phát triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ, trái với chính sách công nghiệp hóa trên cơ sở ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, ông đã bị bắt năm 1928, đày đi Siberi 10 năm và xử tử năm 1938.
Nhà Kinh tế học người Mỹ gốc Áo Alois Schumpeter trong tác phẩm “Chu kỳ kinh doanh” công bố năm 1939 đã đề nghị đặt tên Kondratiev cho những chu kỳ như vậy và đã được cộng đồng khoa học hưởng ứng. Sau khi ông mất đi, người ta đã tiếp tục phát hiện các chu kỳ Kondratiev mới và đến nay chu kỳ Kondratiev thứ sáu đã bắt đầu.
Các chu kỳ Kondratiev
Phân tích các số liệu thống kê kinh tế-xã hội, Kondratiev thấy mỗi một chu kỳ trải qua giai đoạn hưng thịnh (P), sau đó bị giảm sút (R), suy thoái (D) và cải thiện (I) rồi được thay thế bằng những công nghệ mới khác. Bản thân Kondratiev đã phát hiện ra 3 chu kỳ như vậy. Chu kỳ thứ 1 từ 1785 khi công nghệ luyện kim, máy hơi nước và công nghệ trồng bông trong nông nghiệp đã thúc đẩy mạnh mẽ công nghiệp dệt và thương mại, đã đóng góp cho một giai đoạn phát triển mạnh mẽ của kinh tế, được nối tiếp bởi chu kỳ thứ 2 từ năm 1845 với ứng dụng động cơ hơi nước trong phát triển đường sắt 1850, kéo theo sự phát triển của công nghệ sắt thép, chu kỳ thứ 3 từ 1900 với sự phát triển của công nghệ điện, hóa chất và động cơ đốt trong.
 Công nghệ mô phỏng sinh học, một trong những công nghệ sẽ phát triển mạnh trong chu kỳ Kondratiev thứ 6. Trong ảnh là các chậu pin năng lượng Mặt trời được thiết kế và sắp xếp giống như những chiếc lá trên cành cây. |
Chu kỳ thứ 4 bắt đầu từ 1950 với công nghệ hóa dầu, điện tử, ô tô và hàng không. Chu kỳ thứ 5 bắt đầu từ 1990 với hệ thống kỹ thuật số, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học cho đến bây giờ. Người ta dự đoán rằng chu kỳ thứ 6 đã bắt đầu và sẽ phát triển mạnh từ 2020 với hàng loạt công nghệ mới như công nghệ mô phỏng sinh học (biomimicry), hóa học xanh (green chemistry), sinh thái học công nghiệp (industrial ecology), năng lượng tái sinh, công nghệ nano xanh (green nanotechnology).
Nếu như năm chu kỳ trước đây đều gắn liền với việc tiêu thụ thêm rất nhiều năng lượng và nguyên vật liệu. Báo cáo tổng quan của Stern về Kinh tế học của thay đổi khí hậu đã cảnh báo về nguy cơ cạn kiệt tài nguyên, Trái đất nóng lên, v.v. có thể dẫn đến sự cáo chung của nền văn minh nhân loại và đề ra nhiệm vụ tiếp tục tăng trưởng trong khi giảm bớt lượng khí thải tới 80% vào giữa thế kỷ thứ 21. Chu kỳ Kondratiev thứ 6 bắt đầu với những công nghệ mới không tăng thêm tiêu thụ năng lượng và tàn phá môi trường mà cho phép giảm tỷ lệ sử dụng và tiêu thụ năng lượng truyền thống và giảm mức độ tàn phá môi trường.
Đón bắt chu kỳ kinh tế thứ 6
Người ta đang nghĩ đến việc phải thay đổi cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, cách tiêu dùng của 7 tỷ người trên Trái đất bằng cách áp dụng những công nghệ mới và cải tiến các công nghệ truyền thống. Nhà nước phải đầu tư vào việc tạo ra những điều kiện khung thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu và đầu tư vào những công nghệ mới, làm cho những công nghệ tiết kiệm năng lượng và tài nguyên này có lãi hơn những công nghệ truyền thống.
 Một mẫu xe của Mercedes-Benz được thiết kế mô phỏng theo hình một con cá đuối |
Điều đó có nghĩa là phải tạo ra sự đồng thuận của toàn xã hội- từ Nhà nước đến doanh nghiệp và người tiêu dùng- trong việc làm xanh công nghiệp, nông nghiệp, vận tải, du lịch và dịch vụ. Giá dầu tăng cao đã làm cho người tiêu dùng Mỹ quay lưng lại với những ô tô đồ sộ ngốn nhiều xăng và sử dụng những xe gọn nhẹ, sử dụng hỗn hợp xăng và điện, từ bỏ những ngôi nhà ở xã nơi làm việc và làm giảm mật độ đi lại của các xe, tàu nối liền ngoại ô và nội đô. Những thay đổi như vậy cần tiếp tục ở tất cả các nền kinh tế trên thế giới. Thuế môi trường sẽ được đánh lên nhiều sản phẩm và dịch vụ làm cho người dân thay đổi thói quen tiêu dùng và khuyến khích sử dụng những sản phẩm công nghệ mới. Người ta đã phê phán việc Nhà nước Mỹ, Trung Quốc v.v… đã bỏ ra quá nhiều tiền để cứu giúp các doanh nghiệp và ngân hàng phá sản trong khi chi quá ít tiền để thúc đẩy công nghệ xanh và chuẩn bị cho chu kỳ Kondratiev thứ 6 này.
Hy vọng chu kỳ công nghệ mới này sẽ góp phần để nhân loại đối phó với các cuộc khủng hoảng về năng lượng, lương thực và thay đổi khí hậu bằng nền kinh tế “xanh”, sạch và có hiệu quả hơn.
