Thế giới đang phẳng ra, cả ở nơi đây

Vâng, tôi biết chứ, thế giới chưa phẳng, còn khá lâu nữa, chắc thế, nó mới phẳng. Nhưng ở đời là vậy, vấn đề không phải là nó đang thế nào, nó đang thế nào thì ai mà chẳng thấy, vấn đề là nó sẽ thế nào, tất yếu sẽ thế nào. Tức xu thế tất sẽ đi về đâu. Muốn nói gì thì nói, muốn nhếch mép chế riễu hay thậm chí cả khinh miệt, cũng không thể chối cãi rằng có một cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đang diễn ra: cách mạng thông tin. Và cũng như các cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật trước đây, nó tất làm cho thế giới thay đổi. Thay đổi theo hướng nào? Theo hướng tất yếu đã và đang phẳng dần ra, với tốc độ ngày càng nhanh, và sẽ nhanh hơn tất cả các biến đổi cách mạng trước đây, – đấy cũng là một quy luật, cuộc sống sẽ biến chuyển ngày càng nhanh hơn – bất chấp ai đó đứng bên đường bụm miệng lại mà cười diễu. Đương nhiên cũng như mọi cuộc biến chuyển lịch sử và cách mạng, nó đem đến hy vọng và cơ hội, cơ hội như xưa nay chưa từng có – đấy cũng lại là một quy luật nữa, cơ hội của cuộc cách mạng sau bao giờ cũng lớn hơn cuộc trước -; và cũng đem đến cả nguy cơ cùng thách thức nữa, cũng nghiêm trọng hơn, đòi hỏi ở xã hội và con người – lần này đặc biệt không phải con người nói chung, mà là từng con người – hoặc vượt lên được hoặc đổ sụp xuống. Xã hội, con người, từng con người, và từng quốc gia, thậm chí từng chế độ… Nhếch mép cười ruồi, theo cách nói dân gian, cũng được thôi, chẳng ai trách cả. Chỉ e rồi đến một lúc nào đó sẽ phải tự trách đã không chịu biết mà chuẩn bị cho mình trước để sống được trong một thế giới đổi thay. Cuộc sống vốn rất khắc nghiệt và dửng dưng, nó đào thải không thương tiếc những ai không biết, không chịu biết rõ về nó, để sống được với nó.

Thực ra thế giới phẳng không hề trừu tượng, xa xôi. Tôi muốn nói thế này: nó đang phẳng ra ngay ở đây, ở ta, ở chính chỗ ta đang đứng, đang sống đây, và vô cùng sinh động. Thậm chí, tinh tai một chút có thể nghe được những tiếng động khác lạ, mới mẻ của cái thế giới đang phẳng ra ngay bên ta, dưới chân ta, quanh ta, thậm chí có thể nhìn thấy được, ngửi được, sờ mó được. Đã xuất hiện và đang phát triển một dạng, một mạng lưới quan hệ giữa con người với con người, nghĩa là một mạng lưới xã hội xưa nay chưa từng có, chưa từng có thể có, mà nay lại đang có, đang phát triển nhanh, mạnh, chằng chịt, một thực tại mới loài người xưa nay chưa từng biết mà nay lại đang chi phối hết sức mạnh mẽ, vừa sâu vừa rộng, nhanh, mạnh, sâu và rộng đến nỗi những người sáng suốt nhất mới cách đây không lâu đã không thể ngờ. Và thực tại đó cũng đang trở thành một sức mạnh mới, chưa từng có, mà những sức mạnh cổ điển hình như đang rất lúng túng không biết cách nào đối phó với nó đây, nếu họ muốn đối phó…

Cũng không nên vòng vo làm gì, tôi đang muốn nói đến thế giới blog. Blog là một dạng phẳng của thế giới, mà thậm chí những người dự báo về thế giới phẳng cách đây mấy năm cũng không thể dự kiến hết, hoặc ít ra không thể ngờ tầm rộng, tầm sâu, sức mạnh liên kết, sức làm phẳng của nó. Nó xuất hiện chưa lâu, đang hình thành, đang phát triển, đang chiếm lĩnh không gian sống của con người, với một sức bành trướng phi thường. Một vài thống kê cho biết tốc độ phát triển Internet gần đây của Việt Nam đã vượt đến gấp đôi một số nước láng giềng, hình như kể cả Trung Quốc. Nghĩa là không thể đánh giá sự đổi mới của xã hội ta mà không tính đến cái thế giới ảo này, thoạt đầu cứ tưởng chỉ là một kiểu trò chơi nghịch của bọn trẻ. Có điều rất đáng để ý: chiếm lĩnh thế giới blog đương nhiên là lực lượng trẻ. Dù anh có đứng bên đường và cười ruồi, hoặc anh có hoảng hốt báo động về những nguy cơ tưởng tượng này nọ, như một số người đang báo động, thì trong thực tế đã hình thành một thế giới blog của lực lượng trẻ ở nước ta. Một thế giới rất lỳ lạ, chỉ cuộc cách mạng lần này mới tạo ra được, một thế giới ảo mà lại vô cùng thực, thực hơn cả thế giới thực, thực chất hơn, mạnh hơn, hiệu quả hơn. Nó đang kết nối những con người, những lực lượng, mà lại là lực lượng trẻ, sung sức và giàu năng lượng nhất của đất nước, thành một mạng lưới vừa vô hình, vừa hiển hiện, một thế lực xã hội ngày càng quan trọng. Đặc biệt, nó tạo nên sự liên thông không chỉ về tư tưởng, mà cả về cách thức tư duy, điều vô cùng quan trọng trong tổ chức lực lượng xã hội. Đương nhiên cũng như mọi sự khác ở đời, ở đây, nhất là trong thời kỳ mới ra đời, nó không thể tránh những hỗn loạn, rối rắm, kể cả không ít những chuyện bậy bạ trên đó nữa, nhưng lại cũng như mọi sự vật ở đời, tự nó sẽ biết thanh lọc, giữ gìn và phát triển cái cốt lõi, bởi những người đang hoạt động trong thế giới đó ngày càng hiểu rằng đây là một sức mạnh mà cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật mới trao cho họ để họ tham gia kiến tạo thế giới mới, cuộc sống mới, cho họ, và cho mọi người, cho đất nước và thế giới, họ sẽ biết cách nâng niu, vun đắp nó. Lại nữa, đấy cũng là một quy luật.

Như ai cũng có thể biết, loài người phát triển bằng giao tiếp, mỗi con người cũng vậy, lớn lên bằng giao tiếp. Tư tưởng và cách thức tư duy của con người cũng qua giao tiếp mà phát triển. Cách mạng tin học tạo nên phương thức giao tiếp vừa cộng đồng rộng lớn chưa từng có, vừa sâu của từng con người cũng chưa từng có thể có. Gần đây nhiều vụ việc gây quan tâm lớn cho giới trẻ. Đây thực sự là một bằng chứng hùng hồn về thế giới hóa ra cũng đang phẳng ra, phẳng ra một cách thật tuyệt và nhanh, chẳng ở đâu xa, ở ngay chính ta. Rất nhiều người trẻ đã nối kết với nhau bằng blog, trao đổi, thảo luận, tranh luận, hỗ trợ tư duy cho nhau bằng blog, tổ chức nhau lại bằng blog, liên kết hành động qua blog. Và tôi đồng tình với một người bạn tôi là chuyên gia tin học đồng thời là một nhà hoạt động xã hội lâu năm khi anh nói rằng qua hiện tượng trên anh lạc quan về lớp trẻ hiện nay của đất nước: đấy là một lớp trẻ trưởng thành về ý thức xã hội chính trị, giàu lòng yêu nước, rất dũng cảm, và đầy đủ cả sự khôn ngoan nữa. Chẳng hề thua gì các thế hệ cha anh, nếu không hơn. Chính sự phẳng ra của thế giới, ngay ở ta, đã tác động tích cực cho sự trưởng thành đó. Và nó sẽ nhanh chóng loang rộng, bỏ qua tất cả những cười riễu, chê bai, hoài nghi, cả lo lắng và bi quan, hoảng hốt, và cả chống đối nữa, của nhiều người, nhiều thế lực. Nó đang hướng tới tương lai. Một tương lai mà ta có thể hoàn toàn tin.