Cùng với lộ trình cải cách khoa học và công nghệ quốc gia được đề xuất từ giữa năm 2020, Chính phủ Anh vừa chính thức khai trương Cơ quan Nghiên cứu và Phát minh Tiên tiến (The Advanced Research & Invention Agency – ARIA) với hơn 800 triệu bảng Anh ngân sách đầu tư.
Với tham vọng đưa đẩy mạnh vị thế dẫn đầu của nền khoa học và công nghệ, ARIA sẽ là một tổ chức độc lập, được lãnh đạo bởi những nhà khoa học hàng đầu thế giới, sẵn sàng đầu tư phát triển các lĩnh vực khoa học và công nghệ tiên tiến với mức độ mạo hiểm cao.
Tiếp theo lộ trình Lộ trình Nghiên cứu và Phát triển quốc gia được bấm nút khởi động từ năm 2020 1, Chính phủ Anh ngày 19/2/2021 lại tiếp tục ra mắt một cơ quan khoa học mới với ngân sách hào phóng nhằm phát triển các lĩnh vực mũi nhọn 2. Kwasi Kwarteng, Bộ trưởng Thương mại, Năng lượng và Chiến lược Công nghiệp của Chính phủ Anh đã chính thức thông báo thành lập cơ quan này: Advanced Research & Invention Agency (ARIA) như một phần tiếp theo của Lộ trình cải cách đã giới thiệu năm 2020. Dù được thành lập bởi Chính phủ, ARIA sẽ là một cơ quan độc lập và sẽ được dẫn dắt bởi những nhà khoa học hàng đầu trên thế giới và phần nào được phát triển theo mô hình của Cục Các Dự án Nghiên cứu Tiên tiến (US Advanced Research Projects Agency) của Mỹ.
Trong phát biểu thành lập, Bộ trưởng Kwasi Kwarteng nhấn mạnh: “Từ động cơ hơi nước đến các công nghệ trí tuệ nhân tạo mới nhất, Vương quốc Anh đang tiến bước trong những khám phá khoa học. Hàng loạt thách thức ngày nay – từ dịch bệnh bùng phát đến biến đổi khí hậu – đòi hỏi các giải pháp táo bạo, đầy tham vọng và sáng tạo. Được dẫn dắt độc lập bởi các nhà khoa học xuất sắc nhất của chúng tôi, cơ quan mới này sẽ tập trung vào việc xác định và tài trợ cho các nghiên cứu và công nghệ tiên tiến nhất với tốc độ nhanh. Bằng cách loại rào cản không cần thiết và giao quyền lực vào tay những con người sáng tạo, cơ quan này sẽ được trao quyền tự do định hướng công nghệ của tương lai như chúng tôi đang từng bước xây dựng thông qua sáng tạo.”
Với ngân sách đầu tiên lên tới 800 triệu bảng Anh, ARIA sẽ được trao quyền cấp tài trợ cho các nhà nghiên cứu tiên phong theo các cách thức linh hoạt nhất mà không bị cản trở bởi các rào cản hành chính quan liêu. ARIA sẽ bắt đầu thử nghiệm với các mô hình tài trợ bao gồm tài trợ chương trình, tài trợ hạt giống và khuyến khích giải thưởng, và sẽ có khả năng bắt đầu và dừng các dự án tùy theo mức độ thành công của dự án, hay chuyển hướng tài trợ khi cần thiết. ARIA sẽ thậm chí chấp nhận thất bại cao hơn nhiều so với bình thường – như Chính phủ Anh thừa nhận rằng trong nghiên cứu, tự do thất bại cũng thường là tự do thành công (the freedom to fail is often also the freedom to succeed). Các văn bản pháp lý về hoạt động của ARIA sẽ được chính thức đệ trình lên Quốc hội Anh để phê duyệt và ARIA có thể chính thức vận hành trước năm 2022.
Động thái này của Chính phủ Anh nhận được nhiều ủng hộ từ các tổ chức khoa học và cá nhân nhiều nhà nghiên cứu hàng đầu. Sir Patrick Vallance, Lãnh đạo Cố vấn Khoa học Chính phủ nói: “ARIA sẽ được xây dựng dựa trên hệ thống đổi mới và nghiên cứu khoa học đẳng cấp thế giới của Vương quốc Anh. Tầm quan trọng của đổi mới khoa học chưa bao giờ rõ ràng hơn kể từ năm ngoái và cơ quan mới này cung cấp một cơ chế tài trợ mới thú vị cho các nghiên cứu và phát triển tiên phong.”
Chủ tịch Viện Hàn lâm Kỹ thuật Anh, Sir Jim McDonald cũng lên tiếng ủng hộ: “Chúng tôi rất vui khi thấy Chính phủ thực hiện cam kết với một cơ quan tài trợ có mức độ rủi ro cao. Tôi hy vọng cơ chế tài trợ mới đầy tham vọng này sẽ giúp mở khóa cho sự đổi mới căn bản và tạo ra những thay đổi từng bước trong công nghệ mang lại giá trị cho nền kinh tế và xã hội của chúng ta nói chung. Kỹ thuật là trọng tâm của một cơ quan đổi mới đầy tham vọng thuộc loại này, và nó sẽ tạo thành cầu nối giữa nghiên cứu và đổi mới để tạo ra những đột phá về công nghệ và thương mại.”
Tiến sĩ Tim Bradshaw, Giám đốc Điều hành Nhóm Russell (nhóm 24 trường đại học tinh hoa của Anh) cũng ca ngợi: “Việc thành lập một cơ quan tài trợ cho các nghiên cứu rủi ro cao cho Vương quốc Anh là một lời khẳng định thực sự về hướng đi trong tương lai của nền kinh tế của chúng ta. Sử dụng hiệu quả ARIA, chúng ta có thể mở khóa việc đổi mới công nghệ, sẽ thúc đẩy quá trình phục hồi sau đại dịch và giúp giải quyết các thách thức toàn cầu. Các trường đại học của nhóm Russell Group là ngôi nhà của những nhà nghiên cứu xuất sắc nhất thế giới. Cơ quan mới này có tiềm năng giúp biến ý tưởng của họ thành công nghệ, sẽ hỗ trợ việc làm và thay đổi đất nước chúng ta theo hướng tốt đẹp hơn.”
Cựu lãnh đạo Đảng Lao động (hiện giờ là nghị sĩ Quốc hội) Edward Miliband lại có những phát biểu thận trọng và kêu gọi Chính phủ Anh cần đặt ra những nhiệm vụ rõ ràng và tuân thủ Luật Tự do Thông tin nhằm đảm bảo tính minh bạch trong việc sử dụng tài trợ: “Công đảng từ lâu luôn kêu gọi đầu tư cho tham vọng cao, khoa học rủi ro cao. Nhưng Chính phủ cũng cần khẩn trương làm rõ sứ mệnh và nhiệm vụ của tổ chức mới này, cùng với sự tham gia mạnh mẽ từ các tổ chức khoa học hiện thời của Vương quốc Anh” 3.
Đây rõ ràng là một động thái tích cực của Chính phủ Anh trong tham vọng đổi mới khoa học và công nghệ nước Anh – nơi được coi là quê hương của khoa học và công nghệ hiện đại, nhưng đã từng bị coi là bỏ rơi khoa học trong nhiều năm.
—————————–
1. Xem bài viết trên Tia sáng (16/7/2020): “Đầu tư lớn cho R&D, nước Anh tham vọng giành vị thế dẫn đầu”
2. Thông cáo thành lập của Chính phủ Anh: https://www.gov.uk/government/news/uk-to-launch-new-research-agency-to-support-high-risk-high-reward-science
3. BBC (19/2/2021): UK to launch ‘high risk’ science agency: https://www.bbc.co.uk/news/business-56117560
