Con tàu săn cá voi hé lộ một phần lịch sử Hoa Kỳ

Các nhà khảo cổ học hàng hải đã phát hiện một xác tàu cá voi từ những năm 1830 dưới đáy Vịnh Mexico. Từ đây, số phận thú vị của thuỷ thủ đoàn dần được hé mở.

Một mỏ neo dưới đáy Vịnh Mexico, nơi con tàu săn cá voi Industry bị lật và chìm vào năm 1836. Ảnh: NOAA Ocean Exploration

Con tàu đắm mang số hiệu 15563 đã được xác định là tàu Industry, con tàu săn cá voi duy nhất từng được ghi nhận là đã chìm ở Vịnh Mexico

Mới đây, các nhà khoa học tuyên bố rằng đây là xác con tàu Industry, được đóng vào năm 1815 và đã bị sóng đánh lật trong một cơn bão vào ngày 26 tháng 5 năm 1836. Việc tái khám phá nó – và số phận của những thủy thủ đoàn, rất có thể bao gồm người Mỹ da đen, người Mỹ da trắng và người Mỹ bản địa – đã mở ra một cánh cửa vào thế giới hàng hải và đời sống đa chủng tộc của Hoa Kỳ thời kỳ trước khi Nội chiến Mỹ nổ ra.

Dấu tích của con tàu được ghi lại lần đầu tiên vào năm 2011, khi công ty dữ liệu địa chất quét một khu vực cho thuê dầu và phát hiện ra xác một con tàu ở đáy Vịnh Mexico. Theo đúng tiêu chuẩn quy trình, công ty đã báo cáo phát hiện của mình cho Cục Quản lý Năng lượng Đại dương, cơ quan đánh dấu xác tàu bằng số hiệu 15563 và giữ nguyên tại đó.

Đáy biển của thế giới ngập tràn những con tàu đắm, và các nhà thầu dầu khí thường xuyên tình cờ bắt gặp chúng. Nhưng James P. Delgado, phó chủ tịch cấp cao của SEARCH Inc., một công ty quản lý các nguồn tài nguyên văn hóa như di chỉ khảo cổ và hiện vật, lại quan tâm đến con tàu này – vì mô tả của nhà thầu dầu mỏ cho thấy có lò trywork – một loại lò độc nhất chỉ có ở con tàu săn cá voi. Lò trywork nằm ở phía sau cột buồm trước, thường được xây bằng gạch và được gắn vào boong bằng các nẹp sắt. Các ngư dân sẽ bỏ mỡ cá voi vào hai chiếc bình bằng gang được đặt trên đỉnh lò để thu hồi dầu.

Khi Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) cần kiểm tra thiết bị mới ở Vịnh Mexico, họ đã hỏi SEARCH Inc. xem liệu có xác tàu nào mà tổ chức muốn nghiên cứu hay không.

Từ văn phòng của mình vào tháng trước, Tiến sĩ Delgado, một chuyên gia về khảo cổ học hàng hải, đã chỉ đạo trực tuyến thủy thủ đoàn của tàu Okeanos Explorer thuộc NOAA trong quá trình họ điều khiển một phương tiện hoạt động từ xa xung quanh xác tàu, dưới độ sâu 6.000 feet, cách cửa sông Mississippi khoảng 70 dặm. Chiếc máy chạy vòng quanh xác tàu nhiều lần theo những hướng khác nhau, thu thập hình ảnh và dữ liệu. Từ những dữ liệu này, Tiến sĩ Delgado và các nhà nghiên cứu khác đã tạo ra một mô hình ba chiều cực kỳ chi tiết được gọi là mô hình orthomosaic, hay “ortho” – một hình ảnh đơn lẻ được tạo ra thông qua sự kết hợp của nhiều ảnh.

Họ đã kiểm tra kích thước của con tàu (64 feet x 20 feet); hình dạng thân tàu (mang đặc trưng của các con tàu vào đầu những năm 1800); vật liệu (không có màu xanh lá cây đặc trưng của đồng bị oxy hóa); và lò trywork (được xây cách nhiệt bằng một lượng lớn gạch, cho thấy rằng các lò đã chạy ở nhiệt độ thiêu đốt cần thiết để sản xuất dầu từ cá voi).

Tất cả những đặc điểm đó, cùng với vị trí nơi tàu được tìm thấy, phù hợp với những gì mà các nhà nghiên cứu biết về tàu Industry.

Lò trywork nằm ở phía sau cột buồm trước, thường được xây bằng gạch và được gắn vào boong bằng các nẹp sắt. Các ngư dân sẽ bỏ mỡ cá voi vào hai chiếc bình bằng gang được đặt trên đỉnh lò để thu hồi dầu. Ảnh: Teaching Melville

Industry ra khơi vào thời điểm ngành công nghiệp đánh bắt cá voi bùng nổ. Và ở các thị trấn ven biển phía Bắc như Westport (Massachusetts), việc đánh bắt cá voi đã quy tụ sự tham gia của người Mỹ da đen, người Mỹ da trắng và người Mỹ bản địa – với một mức độ hiếm có so với các ngành khác. Một người đóng tàu nổi tiếng là Paul Cuffe – con trai của một nô lệ được trả tự do và là thành viên của bộ lạc Wampanoag – và con trai của Cuffe, William, đều là thủy thủ của của tàu Industry.

Gia đình Cuffe “đã thuê gần như tất cả người da đen và da đỏ cho các con tàu đánh cá, và họ đảm bảo rằng tất cả mọi người đều được trả công như nhau theo cấp bậc trên tàu của họ,” Lee Blake, chủ tịch của Hiệp hội lịch sử New Bedford và là hậu duệ của Cuffe, cho biết. “Cách cư xử, đối đãi này hoàn toàn khác biệt so với cảng miền Nam, nơi lúc bấy giờ đang nô dịch hóa người Mỹ bản địa và người Mỹ gốc Phi.”

Sự kết hợp chủng tộc giữa các thủy thủ đoàn Industry sẽ khiến họ gặp khó khăn, bởi vì các thành viên da đen sẽ bị bỏ tù và có khả năng bị bán làm nô lệ nếu con tàu cập cảng phía Nam. Hầu hết những người đánh bắt cá voi đều tránh Vịnh Mexico; Theo nghiên cứu của Judith Lund, một nhà sử học từng làm việc cho Bảo tàng săn cá voi New Bedford, từ những năm 1780 đến những năm 1870, chỉ có 214 chuyến đi săn cá voi được biết là đã di chuyển trong vùng Vịnh.

Cho đến nay, các nhà sử học không biết chuyện gì đã xảy đến với thuỷ thủ đoàn Industry.

Số phận thuỷ thủ đoàn

Vào tháng 9, khi Robin Winters, một thủ thư tại Thư viện Công cộng Westport, bắt đầu tìm hiểu các ghi chép trong lịch sử theo yêu cầu của Tiến sĩ Delgado, tất cả những gì bà ấy tìm được là con tàu đã chìm ở đâu đó trên Vịnh vào năm 1836. Bản liệt kê danh sách thuỷ thủ đã bị chìm cùng với nó. Các tài liệu xác định thuyền trưởng là “Soule.”

Trong nhiều tháng, bà Winters không thu được gì thêm. Sau đó, bà đến gặp Jim Borzilleri, một nhà nghiên cứu ở Nantucket, người đã tìm thấy một đoạn ngắn trong một tin tức từ những năm 1830 về một thuyền trưởng Soule có mối liên hệ với một con tàu có trụ sở tại Nantucket tên là Elizabeth.

Soule là một họ phổ biến ở New England vào thời điểm đó, bà Winters phân tích, nhưng mẩu tin này vẫn thu hút sự chú ý của bà. “Tôi nghĩ, ‘Hừm, có lẽ nào con tàu Elizabeth đã cứu sống thuỷ thủ đoàn và thuyền trưởng?’”, bà tự hỏi.

Bà tiếp tục nhờ ông Borzilleri tìm kiếm thêm bất kỳ mẩu tin nào đề cập đến Industry và Elizabeth cùng nhau. Ông ấy gọi lại sau 10 phút.

Ông đọc cho bà Winters nghe một đoạn từ một thông báo “tin tức hàng hải” nhỏ được dán vào cuối ngày 22 tháng 6 năm 1836, ấn bản của The Nantucket Inquirer and Mirror: Tàu Elizabeth đã cập bến vào ngày 17 tháng 6, mang theo 375 thùng dầu cá voi, cùng với “Những hành khách gồm thuyền trưởng Soule và thuỷ thủ đoàn của tàu Industry tại Westport, bị lật vào ngày 26 tháng 5 ngoài khơi Balize, với 310 thùng dầui trên tàu.”

Nói cách khác, thuyền viên của Industry đã sống sót, nhờ một con tàu khác từ phương Bắc tình cờ đi qua và cứu họ, đưa lên tàu.

Theo Tiến sĩ Delgado, những khám phá thú vị nhất trong khảo cổ học hàng hải không phải lúc nào cũng đến từ những con tàu trứ danh, được điểm tên trong sách giáo khoa, mà thay vào đó là “những con tàu nhỏ bé phản ánh đời sống thường nhật của người xưa”.

“Và, cùng với đó, chúng nhắc nhở ta rằng lịch sử không phải chỉ toàn những tên tuổi vĩ đại”, mà còn là biết bao thân phận nhỏ bé khác, ông nói thêm.

“Khi chúng tôi tìm thấy một con tàu, tựa như một cuốn sách đang được mở ra”, Tiến sĩ Delgado thốt lên. “Và không phải trang nào cũng đều có sẵn ở đó, nhưng khi chúng ta lần giở về quá khứ để tìm kiếm với mong muốn lấp đầy khoảng trống, chúng ta sẽ phải sững sờ mà thốt lên: ‘Ôi chao’”.

Anh Thư  tổng hợp

Nguồn: 

The Wreck of an 1830s Whaler Offers a Glimpse of America’s Racial History

Deck of a whaler showing try-works
\

Tác giả