Nguồn lợi từ cát dầu và vấn đề môi trường

Trên thế giới có ít nhất 70 nước có trữ lượng cát dầu hay cát – hắc ín (teer), tuy nhiên không nơi nào trên thế giới lại có trữ lượng cát dầu lớn như ở tỉnh Alberta của Canada. Tỉnh Alberta có diện tích khoảng 660.000 km2  nhưng chiếm tới 60% trữ lượng cát dầu toàn thế giới.

Cát dầu được khai thác lộ thiên và phải xử lý qua nhiều bước tốn kém mới thu được dầu thô. Hoa Kỳ coi cát dầu ở Canada là một sự giải thoát khỏi cái xiềng năng lượng của các nước OPEC. Tuy nhiên với các nhà khoa học, ví dụ như nhà khí hậu học James Hansen tại Nasa, thì cát dầu là một dạng năng lượng hóa thạch bẩn thỉu nhất và được coi như những cái đinh đóng vào nắp quan tài trong cuộc chiến về giảm khí thải Carbondioxide.

Cát dầu ở Canada có bình quân từ 9 đến 13% bitum, khoảng 5% nước, còn lại phần lớn là các loại khoáng chất có kích cỡ rất khác nhau, từ dạng to như hạt cát cho tới dạng bột mịn chỉ khoảng 40 micromet. Với các phương pháp tách chiết khác nhau có thể thu được nhiều nhất 90% lượng bitum có trong cát dầu. Tuy nhiên, việc vận chuyển để tiếp tục tinh chế dầu thô sau khi xử lý cát dầu lại phải tiêu thụ quá nhiều năng lượng.

Trong khi đó, xử lý rác thải sau khai thác mới là thách thức lớn nhất. Lượng cát bùn lỏng thải ra sau khai thác không thể dùng để phục vụ nông nghiệp do còn dư bitum. Thêm nữa, quá trình khai thác và chế biến cát dầu tiêu tốn rất nhiều nước. Hiện nay nguồn nước ngầm và nước trong các hồ lớn của Canada không đủ để đáp ứng nhu cầu khai thác và chế biết cát dầu.

Với điều kiện giá dầu mỏ như hiện nay thì việc khai thác và chế biến cát dầu tuy mất nhiều công đoạn và rất tốn kém nhưng vẫn đem lại hiệu quả kinh tế. Vì thế Chính phủ Canada và nhiều tập đoàn dầu mỏ vẫn đầu tư hàng chục tỷ dollar để khai thác cát dầu ở Alberta và cung cấp cho Hoa Kỳ.

Nhưng trước những nguy cơ về năng lượng và môi trường sinh thái, nhiều nhà bảo vệ môi trường của cả hai nước lại tiếp tục đấu tranh nhằm thu hẹp và chấm dứt khai thác cát dầu.
           
Xuân Hoài dịch