Đổi mới kỳ thi quốc gia: Cơ hội để đổi mới việc dạy học

– Trong thời gian ngắn, Bộ đưa ra được phương án đổi mới thi cử là cố gắng rất lớn để thực hiện Nghị quyết 29 về Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. Cũng cần nói cho rõ là phương án mà Bộ công bố khác biệt rất lớn so với việc tổ chức hai kỳ thi quốc gia (là thi tốt nghiệp và thi đại học) trước đây.

Phương án này ban đầu được đưa ra với ba cách thức thực hiện liên quan đến việc thi theo môn hay thi theo bài gồm nhiều môn. Việc lựa chọn cách nào đều có ưu – nhược điểm riêng vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố tâm lý xã hội thường dị ứng khi tiếp xúc với cái mới, mới ít thì triển khai an toàn hơn là mới nhiều. Cuối cùng, cách thức thi theo môn đã được lựa chọn.

Lâu nay Việt Nam vẫn tổ chức thi theo môn, việc kiểm tra trong các trường phổ thông cũng theo môn học. Bởi thế, thi theo môn sẽ thay đổi ít hơn là thi theo bài, thuận lợi hơn cho thói quen học, thi, ra đề, tổ chức thi cử, chấm thi của cả thầy và trò.

Theo ông phương án thi mới có kéo theo các thay đổi trong việc dạy học không?

– Đổi mới thi cử là khâu đột phá, tuy nhiên kèm theo thi cử cần phải thực hiện ngay các thay đổi khác liên quan dạy và học. Theo tôi, với cách thi mới này, các lớp 10-11-12 chỉ cần học sáu môn Văn, Toán, Ngoại ngữ, Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa. Với các môn không học, kiến thức về các môn này ở THCS là đủ vào đời. Đây là thay đổi mang tính “ăn theo” hết sức quan trọng, hỗ trợ cho hướng nghiệp sớm và giảm tải. Học phổ thông theo các môn tự chọn cũng là thông lệ của nhiều nước tiên tiến, với Việt Nam thì phù hợp quan điểm học gì thi nấy và tâm lý không thi thì không học.

Nhiều học sinh lo lắng thực hiện ngay kỳ thi quốc gia chung trong năm 2015 sẽ có ít thời gian chuẩn bị, ông suy nghĩ thế nào?

– Một năm chuẩn bị là quá đủ, kéo dài cũng không mang lại thêm giá trị gia tăng gì hơn. Thực tế, việc thay đổi thi tốt nghiệp phổ thông năm 2014 vừa qua (từ sáu môn bắt buộc thành bốn môn tự chọn) cho thấy, để thực hiện thay đổi thi cử không nhất thiết cần thời gian chuẩn bị dài. Mặt khác, ý tưởng về thi chung không phải mới xuất hiện trong nghị quyết Hội nghị TW 8, mà đã bàn năm năm nay rồi.

Kỳ thi chung phải đảm bảo những yếu tố gì để các đại học yên tâm sử dụng kết quả xét tuyển, thưa ông?

– Để thuận lợi hơn cho các trường đại học trong việc xét tuyển, cuộc thi quốc gia này cần tổ chức ở mức độ nghiêm túc cao nhất để kết quả có độ tin cậy cao, đồng thời đề thi có mức độ phân hóa cao để phân biệt được trình độ của thí sinh.

Điều tôi lo ngại là làm thế nào để thi nghiêm túc trong bối cảnh tiêu cực và bệnh thành tích giáo dục còn nặng nề. Trong đề án nên có nội dung liên quan việc thắt chặt kỷ cương thi cử, chẳng hạn truất quyền học sau phổ thông cho thí sinh vi phạm, loại ra khỏi ngành các giám thi vi phạm, quy kết trách nhiệm và xử lý kỷ luật lãnh đạo các địa phương để xảy ra tiêu cực. Thậm chí nếu cần thì hình sự hóa các hành vi vi phạm để có tác dụng ngăn ngừa.