Việt Nam và Liên bang Nga: Quan hệ đối tác bền vững

Sau ba chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống LB Nga V.V. Putin và những lần đối thoại trực tiếp của tôi với Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận, tôi rất vui mừng được tiếp xúc trực tiếp với công chúng Việt Nam và chia sẻ một vài suy nghĩ về triển vọng hợp tác giữa Việt Nam và CHLB Nga trong lĩnh vực giáo dục và khoa học - một trong những yếu tố quan trọng nhất trong quan hệ đối tác chiến lược của hai nước chúng ta.

Hiện nay, tại LB Nga đang có gần 5000 học viên Việt Nam theo học là các ngành kỹ thuật (xây dựng, kiến trúc, chế tạo máy, năng lượng, giao thông), viễn thông, y và các ngành khoa học xã hội (kinh tế, luật, tiếng Nga, văn học), trong số đó có gần 2000 là học bổng nhà nước.

Riêng trong năm 2013, các trường đại học Nga đã tiếp nhận một con số kỷ lục công dân Việt Nam – 661 học viên (năm 2012 là 549 học viên). (Trong quan hệ của Nga với các nước, về mặt này Việt Nam đứng thứ nhất, trừ các nước thuộc cộng đồng các quốc gia độc lập – SNG). Và theo kế hoạch hợp tác với Việt Nam từ nay đến năm 2015, LB Nga sẽ cấp cho Việt Nam 700 học bổng, đến năm 2020 là 1000 học bổng. Ngoài các học bổng nhà nước, người học Việt Nam còn có thể thi để được nhận các học bổng của các doanh nghiệp Việt Nam và Nga, những doanh nghiệp quan tâm đến việc đào tạo tài năng trẻ.

Để hiện thực các dự án trọng điểm, trong đó quá trình phát triển điện hạt nhân của Việt Nam, việc hợp tác với Nga  đào tạo các chuyên gia năng lượng hạt nhân, được đặc biệt quan tâm. Hiện nay các sinh viên chuyên ngành năng lượng hạt nhân của Việt Nam đang được đào tạo tại các trường đại học chuyên ngành đạt chuẩn quốc tế của LB Nga – trường Đại học Năng lượng hạt nhân MEIFI (thành phố Obninsk), Đại học Năng lượng Moskva, Đại học Bách khoa Tomsk, Đại học Bách khoa Saint-Peterburg, Đại học Liên bang Viễn đông; đồng thời với việc xây dựng Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Việt Nam, mối quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực công nghệ cao sẽ còn được phát triển sâu rộng hơn nữa.

Tôi thực sự vui mừng về việc nhiều trường đại học Nga có quan hệ hợp tác với các trường đại học Việt Nam trên nhiều lĩnh vực: trao đổi sinh viên, cán bộ giảng dạy, quản lý, nghiên cứu khoa học và tổ chức các hoạt động sinh hoạt văn hóa, thể thao, giải trí. Quan hệ hợp tác này có tác động tốt đến việc nâng cao chất lượng đào tạo và là cơ sở vững chắc cho việc giữ vững và phát triển tình hữu nghị giữa hai nước chúng ta.

Một trong những hướng quan trọng nhất để phát triển mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực khoa học xã hội đó là việc đào tạo các chuyên gia ngôn ngữ tiếng Nga và tiếng Việt. Do vậy tại trường Đại học Liên bang vùng Viễn đông nằm tại thành phố Vladivostok, ngành Việt Nam học đã được thành lập cách đây hơn 30 năm, việc tăng số lượng sinh viên nước ngoài, trong đó có sinh viên Việt Nam, được đặc biệt quan tâm. Hiện nay, với một tổ hợp siêu hiện đại tại đảo Rusky, với cơ sở hạ tầng đạt chuẩn quốc tế dành cho sinh viên, đã được xây dựng, Đại học Liên bang Viễn đông đang có hơn 1000 sinh viên từ 22 nước trên thế giới theo học. Đến năm 2019 con số này sẽ lên tới 7000 sinh viên. Chúng tôi rất hy vọng trong số đó sẽ có nhiều sinh viên đến từ Việt Nam. Đồng thời nhiều trường đại học Nga rất quan tâm đến việc phát triển các chương trình học ngoại ngữ tiếng Nga, kể cả các chương trình đào tạo từ xa.

Sinh viên Việt Nam tại Nga

Trong những năm tới, LB Nga chủ trương đầu tư rất lớn vào việc hiện đại hóa các cơ sở hạ tầng nhằm phục vụ việc học tiếng Nga tại Việt Nam. Chịu trách nhiệm tiến hành hoạt động này là Viện tiếng Nga mang tên A.S. Puskin. Theo đó, tiếng Nga sẽ là ngôn ngữ thứ hai, sau tiếng Anh, được sử dụng rộng rãi trên internet. Điều này rất có ý nghĩa với ngành công nghiệp du lịch của Việt Nam. Xin được nhắc đến con số khách du lịch Nga vào Việt Nam năm 2012 tăng gấp đôi so với năm trước, và chỉ tính đến tháng 9 năm 2013 lượng khách Nga vào Việt Nam đã tăng thêm 66%, đạt con số trên 200 ngàn người.

Ở những nước như Nga và Việt Nam, tương lai của giáo dục phụ thuộc nhiều vào việc áp dụng các khóa học trực tuyến cho phép tất cả người học tiếp cận một cách tự do, kể cả miễn phí. Những khóa học của những giáo sư Nga danh tiếng mà trước đây chỉ rất ít người có điều kiện được nghe thì giờ đây đã đến với hàng trăm sinh viên, kể cả đang ở nước ngoài. Việc thành lập các cơ sở trực tuyến riêng cũng đã được khởi động ở nước Nga. Trong đó phải kể đến uniweb.ru và eduson.tv. Sắp tới sẽ được khai mạc sân chơi quốc tế “Universarium”. Theo thống kê của chúng tôi, 1/3 số người dân Nga sử dụng máy tính và internet theo cách này hoặc cách khác, để tiếp thu các kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo trong cuộc sống. Tôi nghĩ, ở Việt Nam cũng như vậy, nên chúng tôi dự định phát triển một chương trình học trực tuyến dành cho đối tượng chuẩn bị vào đại học, với mục đích chuẩn bị một cách tốt nhất cho các sinh viên Việt Nam sang Nga học đại học.

Một trong những nhiệm vụ của quan hệ hợp tác của chúng ta là thành lập trường Đại học Tổng hợp Công nghệ Việt-Nga (VRTU) tại Hà Nội. Theo dự kiến, đến năm 2020 trường Đại học Công nghệ Việt-Nga sẽ căn bản hoàn thành những nhiệm vụ trọng điểm. Tại thời điểm này, nhà trường đã bắt đầu hoạt động giảng dạy. Hiện nhà trường đã tuyển sinh hơn 100 sinh viên, đã tiến hành tuyển chọn giáo viên đi thực tập, bồi dưỡng và nâng cao trình độ tại các trường đại học thành viên của LB Nga, ngoài ra, việc cử các giáo sư, giảng viên của các trường ĐH LB Nga đến Hà Nội giảng dạy các bộ môn như điều khiển học, xây dựng, quản trị cũng đã được khởi động. Việc thành lập thành công trường Đại học Công nghệ Việt-Nga sẽ nâng mối quan hệ hợp tác của hai nước trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo lên một tầm cao chất lượng mới. Chúng ta sẽ cùng nỗ lực để thúc đẩy việc thực hiện dự án rất cần thiết và nhiều triển vọng này.
***
Tôi không thể không nói đến sự hợp tác rất thành công của các nhà khoa học. Ví dụ đầy thuyết phục cho việc hợp tác này là hoạt động của Trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ nhiệt đới Việt –Nga với những thành tựu trong nghiên cứu cơ bản và ứng dụng trong lĩnh vực công nghệ sinh học; trong nghiên cứu độ bền của các thiết bị kỹ thuật quân sự ở điều kiện nhiệt đới, trong y học và môi trường được các chuyên gia trên thế giới đánh giá rất cao; đồng thời với một đội ngũ cán bộ khoa học tài năng, nhiều kinh nghiệm, chúng tôi cho rằng, Trung tâm Nhiệt đới thực sự có nhiều tiềm năng trong việc tham gia vào các hoạt động nghiên cứu mang tính chất toàn cầu cũng như trong khu vực, nơi mà Việt Nam được coi là một trong những nước phát triển nhanh.

Vì vậy tiềm năng của Trung tâm Nhiệt đới cần được khai thác triệt để và có hiệu quả với tất cả các đối tác có nguyện vọng trong lĩnh vực năng lượng, y tế, giao thông, xây dựng hạ tầng cơ sở, nông nghiệp và thu hút không chỉ các trường đại học hàn lâm mà cả các doanh nghiệp của cả hai nước, như các tổng công ty “Rostechnology”, “Rosatom”, công ty liên doanh “Vietsovpetro” v.v… Mô hình này khẳng định tiềm năng to lớn của việc hợp tác giữa các tổ chức nhà nước và doanh nghiệp tư nhân để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của mỗi nước. Song, để làm được việc đó chúng ta cần có một cơ chế hỗ trợ tài chính và quản lý dự án tại Trung tâm Nhiệt đới.

Chúng tôi mong muốn được mở rộng quan hệ hợp tác không chỉ về phương diện khoa học hàn lâm, mà cả về đầu tư, công nghệ và hỗ trợ công nghiệp. Vì vậy trong 3-4 năm tới, trong hoạt động hợp tác về khoa học và kỹ thuật, chúng tôi muốn tập trung vào việc phát triển các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ sinh học, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, thông tin truyền thông, công nghệ nano và hiệu quả năng lượng. Trong tương lai, các dự án trong lĩnh vực thăm dò vũ trụ vì mục đích hòa bình, trong lĩnh vực hàng không và giao thông đường sắt, chế tạo máy, công nghiệp mỏ và y tế sẽ là những dự án đầy tiềm năng.
***
Trong mọi lĩnh vực, vấn đề hợp tác về giáo dục và khoa học giữa hai nước Việt Nam và LB Nga, quan điểm của Nga và Việt Nam đều trùng hợp và được xây dựng trên nguyên tắc cùng trách nhiệm, cùng có lợi và tôn trọng lẫn nhau, do vậy chúng ta dễ dàng tìm được tiếng nói chung và xây dựng được chiến thuật chiến lược phù hợp.