Bé gái bắt đầu tụt lại trong môn toán từ khi nào? 

Trên thế giới, các bé trai ở tuổi thanh thiếu niên đạt thành tích cao hơn các bé gái trong các bài kiểm tra toán, cũng như nam giới thường theo đuổi những ngành học liên quan đến toán nhiều hơn, mặc dù các bé trai không thể hiện khả năng số học hoặc suy luận vượt trội hơn khi còn bé.

Một nghiên cứu tại Pháp công bố trên tạp chí Nature mới đây đã tận dụng nguồn dữ liệu khổng lồ để chỉ ra khoảng cách giới về toán bắt đầu xuất hiện ngay từ năm học đầu tiên. 

Nghiên cứu dựa trên dữ liệu thành tích trong các bài kiểm tra toán của bốn thế hệ học sinh, gồm tất cả những trẻ bắt đầu năm học đầu tiên tại Pháp vào năm 2018, 2019, 2020 hoặc 2021, tức gần ba triệu trẻ năm, sáu hoặc bảy tuổi. Kết quả cho thấy các bé trai và bé gái đạt điểm toán như nhau ở thời điểm bắt đầu năm học, nhưng các bé trai bắt đầu vượt lên chỉ sau bốn tháng. Khoảng cách về thành tích toán tiếp tục rõ rệt hơn sau 12 tháng học.

Nghiên cứu cũng cho rằng chính thời điểm trẻ bắt đầu được giáo dục chính quy chứ không phải tuổi tác là yếu tố làm nảy sinh khoảng cách này. Tại Pháp, trẻ bắt đầu đi học vào tháng 9 của năm mà chúng lên sáu tuổi. Các nhà nghiên cứu so sánh những trẻ sinh chỉ cách nhau vài ngày nhưng thuộc các năm học khác nhau. Khoảng cách về toán xuất hiện ở những bé trai, bé gái sinh vào tháng 12 và đang học lớp hai, nhưng hoàn toàn chưa có ở những trẻ sinh vào tháng 1 và mới bắt đầu đi học.

Phát hiện trên cho thấy nguyên nhân của vấn đề nằm ở những ảnh hưởng từ môi trường mà trẻ được tiếp xúc tại thời điểm bắt đầu đi học, thay vì những khác biệt bẩm sinh về sở thích hoặc tài năng. “Có thể có một số yếu tố sinh học ảnh hưởng tới khả năng suy luận toán học hoặc không gian mà chúng ta chưa biết”, nhà tâm lý học Jillian Lauer tại Đại học Cambridge (Anh), nói. “Nhưng nghiên cứu này chỉ ra những trải nghiệm của trẻ với thế giới đóng vai trò quan trọng hơn hết”.

Trải nghiệm này có thể bao gồm việc chịu những định kiến từ chính giáo viên hoặc cha mẹ rằng bé trai giỏi toán hơn bé gái, hoặc bé trai thành công là do tài năng, còn bé gái chỉ là do chăm chỉ, nghiên cứu lưu ý. Điều này làm ảnh hưởng đến sự tự tin của các bé gái.

Việc coi một số hoạt động là “học toán” khi trẻ bắt đầu đến trường – với thời khóa biểu hoặc tài liệu riêng dành cho những hoạt động này – cũng có thể khiến các bé gái áp những khuôn mẫu này lên chính bản thân mình, nghiên cứu chỉ ra. Các bé gái cũng có xu hướng lo lắng về toán nhiều hơn các bé trai, qua đó ảnh hưởng đến khả năng hoàn thành các bài kiểm tra có tính thời gian.

“Về mặt đạo đức, chúng ta không thể khoanh tay khi đối diện với những kết quả này”, Pauline Martinot – đồng tác giả nghiên cứu và nhà khoa học thần kinh tại Ủy ban Năng lượng Nguyên tử và Năng lượng Thay thế Pháp – nhấn mạnh.

Các tác giả đã đưa ra một loạt đề xuất để thu hẹp khoảng cách giới về toán tại trường học như hỗ trợ để trẻ bớt lo lắng về môn toán; giáo viên khuyến khích cả bé gái và bé trai tham gia vào các buổi học; hay kích thích trí tò mò và khả năng giải quyết những bài toán ở ngoài lớp học.

Mở rộng quan niệm thế nào là giỏi toán cũng cần thiết để các bé gái được thành công theo cách riêng của mình, Meghna Nag Chowdhuri, nhà nghiên cứu giáo dục tại University College London (Anh), cho biết. “Giải được một bài toán thật nhanh thường được đánh giá cao trong những tiết học toán ở những năm học đầu, nhưng tìm ra một lời giải độc đáo cũng chính là một biểu hiện của năng lực”, cô nói.

Việc nghiên cứu cho thấy khoảng cách giới về toán xuất hiện ở tất cả các thế hệ, tầng lớp kinh tế – xã hội, khu vực của Pháp cũng như các loại hình nhà trường ngụ ý chính sách khắc phục cũng cần được áp dụng rộng khắp, theo nhà kinh tế Andrew Simon tại Đại học Virginia ở Charlottesville (Mỹ). □

Trà My lược dịch từ Nature

Nguồn: https://www.nature.com/articles/d41586-025-01831-4

Bài đăng Tia Sáng số 12/2025