“Ươm tạo” trong môi trường kinh tế Việt Nam

... Thế giới hiện có khoảng 5.000 vườn ươm doanh nghiệp. Riêng Mỹ hiện có khoảng 1.100 vườn ươm. Năm 2001, các vườn ươm ở Bắc Mỹ đã hỗ trợ 35.000 doanh nghiệp khởi nghiệp, tạo doanh thu trên 7 tỷ USD. Chi phí để tạo ra một việc làm mới trong vườn ươm là 1.100 USD so với 10.000 USD ở bên ngoài. Người ta ước tính, 1USD đầu tư vào vườn ươm và các doanh nghiệp đang ươm tạo sẽ tạo ra khoảng 30 USD thuế doanh thu. Tỷ lệ sống sót của các doanh nghiệp được ươm tạo là trên 90%, rất cao so với 20% số doanh nghiệp “trụ” được sau 3 năm ở ngoài vườn ươm. Châu Âu cũng có trên 1.200 vườn ươm, tạo ra khoảng 30.000 việc làm mới mỗi năm...

Không dễ “ươm tạo”

Nếu chỉ nhìn vào những con số ấn tượng trên, người ta có thể sẽ nghĩ rằng mở các vườn ươm doanh nghiệp là việc khá “dễ dàng”. Hiện Việt Nam cũng đã xây dựng một loạt vườn ươm như CRC Bách Khoa, Khu CNC Hoà Lạc (ở Hà Nội), ISPIRE, MECHATRONICS, UNISOFT (TP HCM); STC, Vườn ươm DNCN đô thị (Hải Phòng); SOFTTECH (Đà Nẵng)… Song có một thực tế là chúng ta vẫn chưa có nhiều doanh nghiệp công nghệ đang được ươm tạo, cũng chưa có doanh nghiệp công nghệ “ra giàng” nào lớn mạnh thành các doanh nghiệp “đại gia”. Thành công lớn nhất của các doanh nghiệp được ươm tạo cho đến nay vẫn chỉ là thu hút được vốn đầu tư, song không nhiều, thường chỉ trên dưới 100 triệu đồng.  Còn thành công lớn nhất của các khu ươm tạo ở Việt Nam hiện vẫn chỉ là… thu hút được các dự án để ươm tạo doanh nghiệp. Vườn ươm doanh nghiệp CNC (Khu CNC TP HCM) đặt mục tiêu đến năm 2011 sẽ ươm tạo 40 doanh nghiệp, mỗi năm tăng 10 doanh nghiệp, nhưng đến nay, Vườn ươm này vẫn chưa ươm tạo doanh nghiệp công nghệ nào.

Nguyên nhân của tình trạng còn ít doanh nghiệp công nghệ được ươm tạo, phần lớn do mức độ sẵn sàng công nghệ (khả năng tiếp thu công nghệ ở các doanh nghiệp) của Việt Nam còn khá thấp. Theo Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), chỉ số sẵn sàng công nghệ của Việt Nam không những rất thấp so với Mỹ, Tây Âu mà còn thua xa Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan và Malaysia. Cũng theo WEF, năm 2007, chỉ số đổi mới (inovation index) của Việt Nam được xếp hạng 64 với 3,22/7, kém xa Trung Quốc (thứ 38), Thái Lan (35), Malaysia (20), Hàn Quốc (14).

Công nghệ được ươm tạo ở Việt Nam hầu  hết không phải là các công nghệ đột phá mà là những công nghệ có tính ứng dụng cao, phù hợp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên khối doanh nghiệp này lại gặp rất nhiều khó khăn: 67% doanh nghiệp khó khăn về tài chính; 51% khó khăn về mở rộng thị trường; 45% khó khăn về đất đai và mặt bằng; 20% khó khăn về thiếu thông tin; 18% khó khăn về đào tạo nhân lực (theo nghiên cứu của Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ). Ngoài ra, lãnh đạo doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng thường thiếu một “tầm nhìn” để mua công nghệ đang được ươm tạo.

Hỗ trợ mạnh từ nhà nước

Điều kiện kinh tế còn thấp khiến việc “ươm tạo” doanh nghiệp công nghệ ở Việt Nam có những đặc thù. Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho biết, nếu như “vườn ươm” (incubator) ở phương Tây chỉ có nghĩa là “ươm tạo”, mặc nhiên hiểu là “ươm tạo doanh nghiệp công nghệ”, thì ở Việt Nam “vườn ươm” gồm “ươm tạo công nghệ” và  “ươm tạo doanh nghiệp”. Ở phương Tây, doanh nghiệp bỏ tiền ươm tạo; song ở Việt Nam, nhà nước hỗ trợ “ươm tạo công nghệ”, tiếp đó doanh nghiệp mới đầu tư “ươm tạo doanh nghiệp”.

Bên cạnh một loạt cơ sở pháp lý “lớn” như Luật KH&CN, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ, Nghị định 80/2007/NĐ-CP về doanh doanh nghiệp KH&CN… đến nay vẫn chưa có một văn bản của Nhà nước ban hành riêng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực ươm tạo và chuyển giao công nghệ. Dầu vậy, Bộ KH&CN thời gian qua đã tiến hành hàng loạt hoạt động liên quan đến hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ươm tạo và chuyển giao công nghệ như mở thị trường công nghệ (các Techmart), lập các Quỹ hỗ trợ ươm tạo và chuyển giao công nghệ, dành một phần lợi nhuận trước thuế của doanh nghiệp cho đổi mới công nghệ; hình thành và phát triển các tổ chức tư vấn và dịch vụ chuyển giao công nghệ; xây dựng website về cung cầu công nghệ, bí quyết công nghệ, giải mã và làm chủ công nghệ mới…
 
TS Phan Đình Thuần, Hiệu phó trường ĐH Bách Khoa TP HCM cho biết, Trường đã  tích cực tham gia nhiệm vụ ươm tạo công nghệ của Bộ KH&CN và có một số sản phẩm nghiên cứu chuẩn bị chuyển giao cho doanh nghiệp. Sản phẩm robot hàn của doanh nghiệp được ươm tạo trong Trường đã được nhiều doanh nghiệp đặt mua. Vườn ươm CRC của ĐH Bách Khoa HN cũng có một số thành công, như nhóm TDHK với phần mềm quản lý 30 bệnh viện đã được “ươm” lớn thành Công ty VIMES; hay “Dự án dầu gấc” của Nguyễn Văn Thực được CRC tạo vốn và dịch vụ ươm tạo trị giá 75 triệu đồng…

Qua thành công của một số doanh nghiệp được ươm tạo, có thể thấy bên cạnh các hỗ trợ về pháp lý và vốn từ phía nhà nước, việc cung cấp các dịch vụ kiểm định công nghệ mới, dịch vụ tiếp thị, đào tạo, tài chính… của “Vườn ươm” đã tạo thuận lợi rất lớn cho các nhà nghiên cứu “chập chững” kinh doanh chính những sản phẩm nghiên cứu của mình. Ngoài ra, bản thân doanh nghiệp ươm tạo phải có sản phẩm, dịch vụ độc đáo, có nghiên cứu khả thi và kế hoạch kinh doanh tốt; tận dụng được hỗ trợ từ người thân, bạn bè về tài chính và tư vấn; học hỏi kinh nghiệm nước ngoài.

Việt Anh

Tác giả

(Visited 3 times, 1 visits today)