Mong sẽ có những gương mặt trẻ hơn*
Khi hoàn thành công trình nghiên cứu này tôi đã 60 tuổi. Đây không còn ở đỉnh cao của lao động và sáng tạo. Tôi rất mong trong những lễ trao giải lần sau sẽ có nhưng gương mặt trẻ hơn tôi rất nhiều được nhận giải thưởng vinh dự này.
Công trình khoa học mà nhờ nó tôi được vinh dự trao giải thưởng Tạ Quang Bửu được thực hiện với sự tài trợ của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ. Tuy ra đời hơi muộn so với sự cần thiết, nhưng tôi tin rằng Quỹ đã thổi một luồng gió mới vào sự nghiệp nghiên cứu khoa học của tôi và nhiều nhà khoa học khác. Cơ chế minh bạch, dân chủ và công bằng của Quỹ trong việc cấp kinh phí và đánh giá các công trình khoa học đang khích lệ tôi và các nhà khoa học nâng cao chất lượng nghiên cứu và hội nhập với cộng đồng khoa học quốc tế. Nó cũng loại ra khỏi sân chơi những ai đã và đang sử dụng một cách lãng phí tiền thuế của người dân, cho ra những công trình nghiên cứu và triển khai kém chất lượng…
Công trình khoa học này được bắt đầu hình thành trong thời gian tôi làm việc ở Viện Nghiên cứu Toán học Hausdorff ở thành phố Bonn, CHLB Đức, trong khuôn khổ Chương trình nghiên cứu “Giải tích và và Phương pháp số đối với các vấn đề có số chiều rất lớn”. Tôi muốn cảm ơn Viện và Ban tổ chức Chương trình đã tạo cho tôi điều kiện làm việc và không khí khoa học để các vấn đề nghiên cứu có thể nảy mầm. Tôi đặc biệt cảm ơn Tiến sĩ Tino Ullrich, Viện Mô phỏng và Mô hình hóa, Đại học Bonn, đã nhận lời tham gia nghiên cứu các vấn đề do tôi đề xuất và đã có đóng góp không nhỏ cho sự thành công của công trình khoa học mà nhờ nó tôi được trao giải thưởng. Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học đối với tôi thực sự là quan trọng.
Trong thời đại hiện ngay, rất nhiều công trình khoa học có ý nghĩa lý thuyết và ứng dụng được nảy sinh trong giao thoa của các lĩnh vực khoa học khác nhau. Trong nghiên cứu khoa học, giống như làm thơ, nguồn cảm hứng và ý tưởng đóng vai trò quyết định. Hiện tượng “Thảm họa về số chiều” của độ phức tạp tính toán trong các bài toán thực tế về xử lý thông tin có dữ liệu hoặc số chiều rất lớn đã truyền cảm hứng cho tôi. Các bài toán như vậy xuất hiện một cách tự nhiên trong nhiều ứng dụng liên quan tới khai phá dữ liệu trong công nghệ thông tin, tài chính toán, khí tượng, cơ học lượng tử,… Ý tưởng xây dựng một mô hình toán học, dựa trên lượng thông tin rất thưa nhưng vẫn đảm bảo được độ chính xác cần thiết, ý tưởng xây dựng được thuật toán hữu hiệu và khả thi để khắc phục thảm họa nêu trên đã dẫn tôi đến các vấn đề cần phải nghiên cứu. Các kiến thức phong phú mà tôi học được từ trường phái lý thuyết thông tin và xấp xỉ của nhà toán học Xô viết vĩ đại Kolmogorov và của Giáo sư Tikhomirov, người thầy của tôi đã giúp tôi rất nhiều trong việc giải quyết các vấn đề đã đặt ra. Nhân đây, tối muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến những người thầy Xô viết của tôi.
…
Hoạt động nghiên cứu khoa học của tôi không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Đã có một thời gian tôi kết hợp công việc này với công tác quản lý, nhưng không được thành công lắm. Nhưng chính điều này đã giúp tôi hiểu ra rằng chỉ nên dành cuộc đời của mình cho khoa học.
…
Khi hoàn thành công trình nghiên cứu này tôi đã 60 tuổi. Đây không còn ở đỉnh cao của lao động và sáng tạo. Tôi rất mong trong những lễ trao giải lần sau sẽ có nhưng gương mặt trẻ hơn tôi rất nhiều được nhận giải thưởng vinh dự này. Tôi chân thành chúc các nhà khoa trẻ thành công hơn thế hệ chúng tôi.
(Trích phát biểu tại lễ trao giải Tạ Quang Bửu sáng 16/5)
Vài nét về tác giả:
GS.TSKH Đinh Dũng (Viện Công nghệ thông tin – ĐHQG Hà Nội) được trao giải Tạ Quang Bửu 2015 với công bố “N-Widths and ε-dimensions for high-dimensional approximations” (Xấp xỉ và khôi phục tín hiệu có số chiều rất lớn trên lưới thưa).
Công trình là một trong những đóng góp quan trọng nhất đối với bài toán tổng quát về xấp xỉ nhiều chiều, kết nối giữa lý thuyết xấp xỉ hàm nhiều biến kinh điển và các vấn đề hiện đại của toán học tính toán. Lý thuyết xấp xỉ hàm số nhiều biến – cơ sở của toán học tính toán và khoa học máy tính, có nhiều ứng dụng trong giải số phương trình đạo hàm riêng, xử lý ảnh, khôi phục tín hiệu.
Công trình đã được đăng trên tạp chí Foundations of Computational Mathematics, 13(6), 965-1003, là tạp chí đứng thứ năm trong lĩnh vực toán học tính toán do SCImago xếp hạng.
* Tiêu đề do Tia Sáng đặt
