Ở Ấn Độ, đại dịch đã nhanh chóng trở thành thảm kịch. Tất cả những điều đó khiến cho nhiều người từ chỗ không tin vào trình độ khoa học của một quốc gia có năng lực sản xuất vaccine, đặc biệt là vaccine đại dịch Covid, đến chỗ sợ hãi về một khả năng tương tự có thể xảy ra ở bất cứ nơi nào trên thế giới. Vậy điều gì đã xảy ra ở quốc gia đông dân thứ hai thế giới này?
Câu chuyện trên thực tế phức tạp hơn người ta tưởng. Lẽ ra, Ấn Độ có thể thoát khỏi thảm kịch, nếu chính phủ chịu lắng nghe khoa học. Trên thực tế, nhóm hợp tác Di truyền SARS-CoV-2 của Ấn Độ (INSACOG), một diễn đàn của các chuyên gia khoa học, đã cảnh báo các cơ quan quản lý nước này về khả năng một biến thể coronavirus mới sẽ xuất hiện vào đầu tháng Ba. Nhưng không ai để tâm đến lời cảnh báo này.
Cảnh báo từ chính cơ quan tư vấn của chính phủ
Do chính chính phủ Ấn Độ thiết lập vào tháng 12/2020 để hỗ trợ chính phủ kiểm soát đại dịch, INSACOG gồm 10 phòng thí nghiệm của chính phủ nằm dưới sự chỉ đạo của Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh quốc gia (NCDC), trực thuộc Bộ Y tế Ấn Độ, và Cục Công nghệ sinh học (Bộ KH&CN Ấn Độ) tài trợ. TS. Rakesh Mishra, giám đốc Trung tâm Công nghệ tế bào và sinh học phân tử Hyderabad và là một thành viên của INSACOG, trả lời thewire.in, INSACOG có những cuộc họp mỗi ngày để thảo luận với nhau về tình hình dịch bệnh, những thông tin mới để NCDC có thể báo cáo trực tiếp với Bộ Y tế để các nhà quản lý có cơ sở để đưa ra cách xử lý tình huống kịp thời cũng như những phương án chuẩn bị lâu dài.
INSACOG hội tụ được những nhà khoa học hàng đầu về virus của quốc gia này trong mạng lưới của mình. Họ là những người đầu tiên nhận biết được mối nguy hiểm tiềm tàng có thể đến. TS. Rakesh Mishra kể lại, ông và đồng nghiệp đã dò được các biến thể mới, “chúng tôi thấy các biến thể Anh tại sân bay và có trong cộng đồng. Phát hiện của chúng tôi thực sự là một dạng cảnh báo là Ấn Độ có thể bước vào một tình trạng tồi tệ do biến thể mới gây ra”. Sau đó, vào đầu tháng 2/2021, các nhà nghiên cứu ở INSACOG dò được biến thể B.1.617 – hiện nay chúng ta đều gọi là biến thể Ấn Độ, TS. Ajay Parida, giám đốc của Viện nghiên cứu khoa học sự sống và thành viên của INSACOG, nói với Reuters.
Các nhà khoa học của INSACOG đã thông báo kết quả với NCDC vào trước ngày 10/3/2021, kèm theo lời cảnh báo là sự lây nhiễm có thể gia tăng trên nhiều bang của quốc gia. TS. Ajay Parida nói thêm là ông biết rõ phát hiện đó cũng được NCDC truyền đạt kịp thời tới Bộ Y tế Ấn Độ nhưng cơ quan này của chính phủ không phản hồi hoặc bình luận gì.
Sốt ruột trước tình trạng này, INSACOG đã soạn thảo một bản thông cáo báo chí cho Bộ Y tế để giúp thúc đẩy việc chuẩn bị trước làn sóng bùng phát của đại dịch có thể tới. Một bản nháp đã được viết ra, trong đó nhấn mạnh đến phát hiện của diễn đàn khoa học này: biến thể mới có hai đột biến đáng chú ý, làm tăng tỷ lệ tấn công của virus vào các tế bào người và có thể truy dấu nó trong khoảng 15% đến 20% các mẫu thu thập ở Maharashtra – bang hiện bị ảnh hưởng nhiều nhất Ấn Độ. “Khi phân tích khoảng 6.000 mẫu giải trình tự hệ gene virus trích xuất từ người dân từ tháng 2, chúng tôi đã thấy có 7.500 mẫu là biến thể mới. Nó quá nhiều và chúng tôi đã nhìn ra vấn đề”, TS. Rakesh Mishra nói với thewire.in.
Các nhà chuyên môn nói rằng hai đột biến mà họ gọi là E484Q và L452R, là “lo ngại lớn nhất” và “có dữ liệu về các virus mang đột biến E484Q nhảy lên các tế bào làm trung hòa kháng thể trong môi trường nuôi cấy và có dữ liệu các virus mang đột biến L452R làm tăng thêm sự lây nhiễm và thoát miễn dịch”. Nói cách khác thì những phiên bản đột biến này có thể làm virus dễ dàng xâm nhập tế bào người và chống lại phản hồi miễn dịch của người nhiễm.
Bất chấp cảnh báo này, cả bốn nhà khoa học của ban cố vấn INSACOG cho biết chính quyền liên bang không ban hành kịp các quy định để ngăn ngừa sự lây lan của virus. Do đó hàng triệu người không đeo khẩu trang đã tham gia vào các lễ hội tôn giáo như lễ hội Kumbh Mela của người theo đạo Hindu từ giữa tháng ba cũng như các cuộc mít tinh do Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tổ chức. Thêm vào đó, hàng trăm nghìn nông dân vẫn tiếp tục cuộc phản đổi những thay đổi về chính sách nông nghiệp của chính phủ.
Cảnh báo về biến thể mới đã được INSACOG chính thức gửi vào đầu tháng 3. Bộ Y tế Ấn Độ có phản hồi chậm chạp vào ngày 24/3 với một thông báo gửi cho báo chí nhưng không đưa cụm từ “cảnh báo cao” vào mà chỉ đơn thuần cho biết những biến thể phức tạp đòi hỏi nhiều biện pháp xử lý – như tăng lượng xét nghiệm và thời gian cách ly. Xét nghiệm kể từ đó được chú ý hơn với gần gấp đôi với 1,9 xét nghiệm mỗi ngày.
Khi được hỏi tại sao chính phủ Ấn Độ không phản hồi phát hiện bằng việc ra những chính sách ngăn ngừa như không tụ tập đông người, Shahid Jameel, chủ tịch của nhóm tư vấn khoa học INSACOG, cho rằng ông lo ngại là các nhà chức trách không tập trung chú ý đủ nhiều vào các bằng chứng khoa học khi họ đề ra chính sách. “Chính sách phải trên cơ sở bằng chứng”, ông nói với Reuters. “Tôi lo ngại là khoa học không được tính đến khi đề ra chính sách. Là nhà khoa học, chúng tôi chỉ có thể cung cấp bằng chứng còn việc hoạch định chính sách và công việc của chính phủ”.
Quả bom hẹn giờ virus
Giám đốc NCDC Sujeet Kumar Singh trong một cuộc trả lời phỏng vấn Reuters rằng các biện pháp hạn chế đi lại đã được ban bố vào đầu tháng 4. Ông cho biết các quan chức chính phủ trong cuộc họp ngày 18/4 có lo ngại về tình trạng có thể xảy ra như việc thiếu thuốc men, vật tư y tế, đặc biệt là ôxy có thể tới. Điều này dẫn đến việc thành lập Lực lượng hành động quốc gia COVID-19, một nhóm gồm 21 chuyên gia và thành viên chính phủ để cung cấp các hướng dẫn khoa học và kỹ thuật cho Bộ Y tế trong đại dịch. Ông V.K. Paul, cố vấn cấp cao của ông Modi, được chỉ địch làm chủ tịch. Một nhà khoa học tham gia nhóm này cho biết, họ đã thảo luận “và đồng ý một cách thống nhất là tình trạng này rất nghiêm trọng và không được lưỡng lự trong việc ban hành lệnh đóng cửa các thành phố”.
Hai ngày sau khi giám đốc NCDC Singh cảnh báo với cho các quan chức chính phủ, thủ tướng Modi phát biểu trước quốc gia vào ngày 20 tháng 4, lập luận chống lại việc đóng cửa các thành phố vì theo quan điểm của ông, đây chỉ là biện pháp cuối cùng để chống lại virus. Cách đây một năm, hai tháng đóng cửa đã khiến hàng triệu người phải mất việc làm và tàn phá nền kinh tế của Ấn Độ. “Chúng ta phải cứu lấy đất nước thoát khỏi cảnh bị đóng cửa”, Modi nói. “Chúng ta phải nỗ lực để tránh bị phong thành và tập trung vào kiểm soát tình trạng ở các khu vực có quy mô nhỏ”, ông nói, ngụ ý đến những việc mà chính quyền đã làm để kiểm soát đại dịch.
Việc kiểm soát đại dịch ở Ấn Độ còn phụ thuộc vào chính quyền các bang, vốn có rất nhiều quyền hạn trong trong việc thiết lập chính sách y tế trong phạm vi từng bang, thậm chí một số nơi đã thiết lập các chương trình một cách độc lập để cố gắng kiểm soát sự lây lan của virus. Maharashtra, bang đông dân thứ hai của Ấn Độ, chỉ kịp ban hành các chính sách kiểm soát ngặt nghèo như đóng cửa các văn phòng và khu mua bán vào đầu tháng 4 khi các bệnh viện không còn giường, hết oxy và thuốc điều trị cho người bệnh. Bang nay đóng cửa hoàn toàn vào ngày 14/4.
Trong khi đó, bang Punjab, một trong những trung tâm diễn ra các cuộc phản đối chính sách nông nghuệ của nông dân, đã có virus mang biến thể Anh, B.1.1.7, từ tháng giêng, Anurag Agrawal, một nhà khoa học của INSACOG, nói với Reuters. NCDC và một số phòng thí nghiệm của INSACOG đã xác định là một số lượng ca nhiễm ở Punjab do biến thể Anh gây ra, chính quyền bang đã ra thông báo như vậy vào ngày 23/3, thời điểm họ chính thức phong tỏa bang. Tuy nhiên trớ trêu là hàng trăm nông dân từ bang này lại bị mắc kẹt trong cuộc phản đối chính quyền ở ngoại ô Delhi nên có tình trạng nhiều người trở qua trở lại giữa hai nơi trước khi lệnh cấm ban hành.
“Đó thực sự là một quả bom hẹn giờ”, Agrawal, giám đốc Viện nghiên cứu Hệ gene và sinh học tương tác, nói. Ông đã nghiên cứu nhiều mẫu bệnh phẩm lấy từ Punjab. “Nó dự báo một sự bùng nổ và tụ tập đông người nơi công cộng là vấn đề phức tạp trong thời gian đại dịch. Và B.1.1.7 thực sự là một biến thể tồi tệ nếu xét theo tiềm năng lây truyền”.
Vào ngày 7/4, hơn hai tuần sau loan báo của Punjab, các ca nhiễm coronavirus bắt đầu tăng nhanh chóng mặt ở Delhi. Trong vòng vài ngày, giường bệnh và các điều kiện chăm sóc y tế khác trong thành phố đều cạn kiệt. Ở một số bệnh viện, bệnh nhân chết ngay tại nơi họ đến để điều trị… còn trên toàn thành phố, cứ 10 ca xét nghiệm thì có 3 ca được xác định dương tính với virus.
Agrawal và các nhà khoa học nữa cho rằng, cơ quan y tế của chính phủ và Delhi cần phải chuẩn bị tốt hơn sau khi đã chứng kiến sự hoành hành của biến thể mới ở Maharashtra và Punjab. “Chúng tôi đang ở trong một tình trạng vô cùng nghiêm trọng”, Shanta Dutta, một nhà nghiên cứu về y học tại Viện nghiên cứu Dịch tả và bệnh đường ruột quốc gia, nói. “Người dân tin vào chính trị hơn khoa học”. Còn đồng nghiệp của ông, TS. Rakesh Mishra, giám đốc Viện nghiên cứu Tế bào và sinh học phân tử, một phần của INSACOG, thì cho rằng cộng đồng khoa học cũng có trách nhiệm. “Chúng tôi đã có thể làm tốt hơn, khoa học của chúng tôi đã có thể đem lại nhiều đóng góp hơn. Những gì chúng tôi quan sát được là chính quyền cũng phải biết tận dụng lợi thế khoa học tốt hơn”.
Tô Vân tổng hợp
Nguồn: Reuters và thewire.in
