Các bước tham gia các chương trình KH&CN Quốc gia

Hiện nay, có 6 Chương trình KH&CN Quốc gia mà Văn phòng các Chương trình KH&CN đang quản lý với quan điểm lấy doanh nghiệp làm trung tâm để đối mới và ứng dụng KH&CN. Trong đó, có 4 chương trình dành cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa bao gồm: Chương trình tìm kiếm và chuyển giao công nghệ nước ngoài đến năm 2020, Chương trình hợp tác nghiên cứu song phương và đa phương về KH&CN đến năm 2020, Chương trình 592 hỗ trợ phát triển doanh nghiệp KH&CN và tổ chức KH&CN công lập chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm (Các doanh nghiệp có kết quả nghiên cứu tốt có thể đăng kí tham gia chương trình này và Nhà nước sẽ hỗ trợ làm sao để doanh nghiệp đó phát triển thành doanh nghiệp KH&CN hoặc hình thành nên một doanh nghiệp KHCN mới).

Hai chương trình còn lại dành cho các doanh nghiệp, tập đoàn lớn kết hợp với các viện trường đầu tư các dự án lớn bao gồm: Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2020 (tập trung vào bốn lĩnh vực: Công nghệ thông tin, Vật liệu mới, Công nghệ sinh học, Tự động hóa) và Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020.

Quy trình đăng ký tham gia các chương trình trên được thực hiện theo thông tư 07 của Bộ KH&CN. Theo đó, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu đặt hàng sẽ xem điều kiện của mình phù hợp với khung chương trình nào và gửi đề xuât nhiệm vụ lên các Bộ, ngành, địa phương. Sau đó, các Bộ, ngành, địa phương sẽ tập hợp các nhiệm vụ này và gửi lên Bộ KH&CN hoặc các Bộ phụ trách dự án trong các chương trình (Chẳng hạn như Bộ Y tế phụ trách sản phẩm vắc xin và Bộ Công thương phụ trách sản phẩm dàn khoan dầu khí trong Chương trình Phát triển Sản phẩm Quốc gia). Thông qua một hội đồng tư vấn và các chuyên gia độc lập, Bộ KH&CN sẽ xác định nhiệm vụ nào sẽ triển khai. Tiếp theo, Bộ KH&CN sẽ công khai các nhiệm vụ được phê duyệt và các cá nhân, tổ chức sẽ tham gia nộp thuyết minh. Thuyết minh này sẽ được Hội đồng khoa học khác tuyển chọn và đánh giá. Nếu được, sẽ có một hội đồng thẩm định kinh phí của các đơn vị đề xuất. Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tổng hợp, Bộ KH&CN Hoàng Minh Thức cho biết, nếu các cá nhân, tổ chức có vướng mắc gì về quy trình có thể liên hệ trực tiếp vụ.

Buổi hội thảo còn giới thiệu hai thông tư mới về tài chính mới có hiệu lực trong năm 2016 là thông tư 55 và thông tư 27. Trong đó, thông tư 55 có nhiều điểm mới trong quy định về thuyết minh các đề tài: các nhà khoa học không phải “chẻ nhỏ” đề tài thành các chuyên đề trị giá 10-20 triệu đồng nữa mà thuyết minh theo nội dung thực hiện và không bị áp đặt định mức chi phí. Thông tư này cũng tạo điều kiện để các đơn vị thuê chuyên gia nước ngoài dễ dàng và cho phép đơn vị chủ trì sử dụng tùy ý 5% kinh phí tài trợ của chương trình. Thông tư 27 về khoán chi cho phép các nội dung chi được điều chỉnh trong quá trình thực hiện đề tài, dự án và nếu doanh nghiệp tiết kiệm được khoản nào thì cũng được tùy ý sử dụng cho hoạt động của mình. Tuy nhiên, ông Hoàng Minh Thức cũng nêu rõ là tiền đầu tư này không được khuyến khích để mua trang thiết bị, máy móc, vật tư sản xuất.

Trong buổi hội thảo, ông Nguyễn Xuân Lưu, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Khoáng sản và Luyện kim Việt Nam, từng tham gia dự án cơ khí trọng điểm quốc gia chia sẻ rằng, công ty ông gặp rất nhiều khó khăn trong việc thực hiện thanh quyết toán. Thông tư 57 (có quy định về khoán sản phẩm) đi vào cuộc sống rất khó khăn vì Bộ KH&CN không đủ sức mạnh tác động tới bộ Tài chính và Kho bạc nên có tới 3 bên kiểm tra chứng từ và mỗi bên kiểm tra một kiểu. Ông đề xuất Bộ nên tập hợp hơn các đơn vị đang thực hiện các nhiệm vụ quốc gia, trình bày những vướng mắc, khó khăn và đề xuất cụ thể để gửi lên Bộ Tài chính và nên ban hành một bộ hồ sơ mẫu thanh toán.

Với đề xuất này, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết, thông tư 27 (thay thế thông tư 57) đã được Bộ KH&CN và Bộ Tài chính cam kết thực hiện từ mức cơ sở và Kho bạc Nhà nước và Bộ Tài chính đang triển khai việc tập huấn cho các cán bộ thực hiện thông tư trên.

Chị Nguyễn Thị Hương Liên, phụ trách nghiên cứu ở công ty dược Sao Thái Dương hỏi: “Bộ KH&CN có chấp nhận cho nhà khoa học thất bại hay không? Và khi nghiên cứu thì mình đặt mục tiêu nghiên cứu sản phẩm này, nhưng khi nghiên cứu thì mình phát hiện ra một cái mới thì Bộ KH&CN công nghệ có chấp nhận cho tôi báo cáo kết quả phụ nhưng ý nghĩa lại lớn hơn rất nhiều, nhưng mục tiêu ban đầu thì thất bại không?”

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng: “Câu hỏi rất khó trả lời, vì theo các văn bản hiện nay, thì chúng ta gần như chỉ có thành công thôi. Còn không thì phải có hội đồng đánh giá, xem nguyên nhân khách quan, chủ quan như thế nào đó, không loại trừ khả năng hoàn trả lại toàn bộ ngân sách Nhà nước…” Một cán bộ của Văn phòng các chương trình KH&CN quốc gia bổ sung thêm: “Khi thực hiện dự án là các đơn vị ký kết một hợp đồng với Bộ KH&CN. Dự án thất bại thì mình hiểu rằng mình không đạt được sản phẩm như hợp đồng đã ký kết. Sau đó, Bộ sẽ có một hội đồng đánh giá, cái việc do nguyên nhân khách quan thì Bộ không thu hồi kinh phí còn nếu do nguyên nhân chủ quan thì Nhà nước sẽ thu hồi. Điều này là để tránh trục lợi ngân sách nhà nước. Còn về điều chỉnh kết quả nghĩa là điều chỉnh lại hợp đồng, thì đương nhiên lại thông qua hội đồng đánh giá của Bộ”.