Maestro Maazel – Nhạc trưởng đại tài

Trong hơn 5 thập kỷ gần đây, Lorin Maazel là một trong những nhạc trưởng hiếm hoi nhận được sự kính trọng trên toàn thế giới. Cả cuộc đời của Maazel là chuỗi liên tục những hoạt động biểu diễn, thu âm rất nhiều tác phẩm kinh điển cùng với những dàn nhạc hàng đầu thế giới ở khắp các châu lục.

Lorin Maazel sinh ra tại Neuilly-sur-Seine, Pháp ngày 6-3-1930, trong một gia đình người Mỹ gốc Do Thái. Khi 5 tuổi, bố mẹ trở về Mỹ, Lorin Maazel bắt đầu học violon và piano và chỉ 2 năm sau, đã theo học chỉ huy với Vladimir Bakaleinikoff tại Pittsburgh. Vào năm 1938, Lorin Maazel ra mắt khán giả lần đầu với việc chỉ huy dàn nhạc học sinh. Màn ra mắt này thành công đến nỗi, cậu đã được mời tới New York, chỉ huy dàn nhạc Interlochen Orchestra và chỉ huy dàn nhạc Los Angeles Philharmonic cùng với nhạc trưởng Leopold Stokowski, người đã tiên đoán rằng “cậu bé này sẽ trở thành một nhân vật phi thường của thế kỷ”, biểu diễn tại Hội chợ thế giới năm 1939. Lorin Maazel còn được vinh dự chỉ huy dàn nhạc hàng đầu nước Mỹ, NBC Symphony theo lời mời của nhạc trưởng danh tiếng Toscanini và với New York Philharmonic khi mới 12 tuổi.
Năm 17 tuổi, Lorin Maazel học ngành ngôn ngữ, toán học và triết học ở trường Đại học Pittsburgh và chơi violon ở dàn nhạc Pittsburgh Symphony, nơi cậu cũng theo học chỉ huy trong mùa diễn 1949–1950 và tham gia sáng lập nhóm tứ tấu Fine Arts Quartet. Maazel đã từng thổ lộ về thời kỳ này: “Tôi chơi violon trong dàn nhạc Pittsburgh Symphony trong 3 năm đi học. Tôi đã có được những kinh nghiệm đáng kinh ngạc trong cách chơi dưới sự chỉ huy của Stokowski, William Steinberg, Leonard Bernstein, Rodzinski, Leinsdorf, Cantelli. Tôi làm việc suốt cả ngày cho tứ tấu đàn dây, chuẩn bị cho recital violin, còn đến trường từ 8 giờ tối đến nửa đêm để học kinh tế, văn học, tiếng Pháp và tiếng Nga. Tôi kiên quyết phải hoàn thành chương trình học đại học”. Việc duy trì một thời khóa biểu dày đặc từ lúc còn trẻ đã trở thành thói quen và sự khao khát làm việc trong suốt cuộc đời sau này của Lorin Maazel.

Năm 1951, Lorin Maazel tới Italia và 2 năm sau, bắt đầu sự nghiệp chỉ huy ở châu Âu tại nhà hát Massimo Bellini ở Catania. Maazel đã biểu diễn ở khắp đất nước Italia với dàn nhạc Đài phát thanh Italia, lưu diễn tại Áo và Đức. Bản thu âm đầu tiên của Lorin Maazel là với dàn nhạc Berlin Philharmonic theo lời mời của hãng đĩa Deutsche Grammophon năm 1957. Lorin Maazel cũng được giới âm nhạc Anh chú ý và được mời chỉ huy dàn nhạc BBC Symphony vào năm 1960 với các tác phẩm của Mahler và được giới phê bình hết lời ca ngợi. Bằng tài năng của mình, Lorin Maazel nhanh chóng thiết lập danh hiệu của một nghệ sỹ hàng đầu khi tới Bayreuth, Đức, cũng vào năm đó và là nhạc trưởng Mỹ đầu tiên làm việc tại nhà hát nổi tiếng Bayreuth Festspielhaus, nơi được xây dựng chuyên để trình diễn các tác phẩm của nhà soạn nhạc R. Wagner (Maazel sau đó đã quay lại Bayreuth để dàn dựng toàn bộ “Ring” vào năm 1968 và 1969). Ông xuất hiện cùng Boston Symphony với vở “Don Giovanni” tại Festival Salzburg vào các năm 1961, 1962, 1963.
Cuộc đời của Maazel là chuỗi liên tục những hoạt động thu âm, biểu diễn không mệt mỏi. Năm 1965, Maazel trở thành nhạc trưởng của Deutsche Oper tại Berlin và Berlin Radio Symphony Orchestra. Các vở opera do Maazel dàn dựng đều nhận được sự ca ngợi và người ta có thể kiểm chứng được điều đó khi nghe bản thu âm của Decca thời kỳ này. Năm 1975, ông trở thành nhạc trưởng của Cleveland Orchestra. Trong suốt 10 năm với dàn nhạc này, ông đã ghi âm cho cả hai hãng Decca và Columbia (Mỹ). Song song với đó, ông còn tham gia những tour diễn khắp London vào những năm 1970 cùng Philharmonia Orchestra, chỉ huy những bản giao hưởng của Mahler và Sibelius, đồng thời ghi âm những tác phẩm đó với Vienna Philharmonic Orchestra. Maazel trình diễn tại nhà hát Hoàng gia Covent Garden năm 1978 với “Luisa Miller” của Verdi, cũng là tác phẩm được ông chọn thu âm cho Deutsche Grammophon. Từ năm 1977 đến 1982, ông là nhạc trưởng chính của dàn nhạc Đài phát thanh Pháp, dàn nhạc Đài phát thanh hàng đầu về opera, sau đó tiếp tục gắn bó tới năm 1991 với chức danh nhạc trưởng khách mời.
Từ tháng 9-1982 đến 1984, Maazel là Giám đốc nghệ thuật tại Vienna State Opera và là người Mỹ đầu tiên được trao nhiệm vụ này. Đây là điều gây bất ngờ và đem lại những lời phê bình chống đối trong giới truyền thông nhưng bất chấp tất cả là những buổi biểu diễn gây tiếng vang lớn. Năm 1988, Maazel trở về Mỹ và đảm trách nhiệm vụ cố vấn âm nhạc sau đó là nhạc trưởng Pittsburgh Symphony Orchestra, kế vị Andre Previn. Giữa những năm 1992 – 2002, ông kế vị Sir Colin Davis, chỉ huy dàn nhạc Đài phát thanh Bavaria. Vinh quang của Maazel nở rộ tại Mỹ khi ông được bổ nhiệm nhạc trưởng dàn nhạc New York Philharmonic trong mùa diễn 2002–2003.
Cùng với việc chỉ huy, Maazel còn sáng tác và chơi violon. Bản opera đầu tiên, “1984” dựa trên phần lời là kiệt tác của George Orwell, đã trình diễn ở Covent Garden vào tháng 5-2005, được truyền trực tiếp trên sóng truyền hình và phát thanh của BBC và nhiều đài phát thanh quốc gia khác. Trong danh mục sáng tác của Maestro Maazel còn bao gồm bộ ba concerto, op 10, 11, 12 “Âm nhạc cho cello và dàn nhạc (viết tặng Mstislav Rostropovich), “Âm nhạc cho Flute và dàn nhạc” (tặng James Galway) và “Âm nhạc cho Violin và dàn nhạc”, symphonic  “Tạm biệt” op. 14 trình diễn năm 2000 với Vienna Philharmonic, và nhiều sáng tác cho dàn nhạc khác, trong đó có 2 câu chuyện thiếu nhi “Cây quà tặng”, “Cái bình rỗng”. Ông cũng phối khí lại bộ “Ring” của Wagner và được nhiều dàn nhạc nổi tiếng thế giới trình diễn.
Mùa diễn 2008, Maazel đã có chuyến lưu diễn tại châu Á cùng New York Philharmonic và buổi biểu diễn lịch sử tại Pyongyang, CHDCND Triều Tiên. Lần đầu tiên một dàn nhạc cổ điển của Mỹ tới trình diễn trên sân khấu Pyongyang. Chuyến đi tới Triều Tiên là một sự thể hiện “sức mạnh ngoại giao văn hóa”, nhạc trưởng Maazel nói.
Hoạt động âm nhạc sinh lợi rất nhiều cho nhạc trưởng Maazel. Trong ba mùa diễn với  New York Philharmonic, ông được 2,8 triệu USD. Hiện ông có một trang trại rộng 550 mẫu Anh. Ông và người vợ thứ 3 của mình, nghệ sỹ Dietlinde Turban-Maazel, xây dựng một nhà hát 131 chỗ ngồi tại đó và thường biểu diễn nhiều chương trình hoà nhạc từ nhiều năm qua. Mùa hè năm nay, ông sẽ tổ chức một festival mùa hè, trình diễn các tác phẩm của Benjamin Britten với sự tham gia của các nghệ sỹ trẻ.
Maestro Maazel có thể nói được tiếng Đức, Pháp và Italia trôi chảy, đồng thời giỏi tiếng Bồ Đào Nha, Nga và Tây Ban Nha. Ngoài những giải thưởng danh dự của nhiều quốc gia, ông còn được chọn là Đại sứ thiện chí của Liên Hiệp Quốc. Vào những khoảng thời gian rảnh rỗi, ông đọc sách, xem các bộ phim hài kinh điển, xem kịch và chơi quần vợt, bơi lội, sưu tầm các bức hoạ Mỹ và nghệ thuật phương Đông.

Tác giả