Valery Gergiev – Người mang thế giới âm nhạc trên đôi vai
Dưới cây đũa chỉ huy của Valery Gergiev, Nhà hát Maryinsky, vốn được biết nhiều ở phương Tây với cái tên Xô Viết Kirov đã trở thành một nhà hát nổi tiếng của thế giới. Tháng 9 vừa qua, Metropolitan đã mời Gergiev làm nhạc trưởng khách mời và New York Philharmonic mời ông làm nhạc trưởng thường trực. Ông được mệnh danh là người mang thế giới âm nhạc trên đôi vai và là một trong những biểu tượng của văn hóa Nga.
Ba tháng trước đây, trên chuyến bay của Aeroflot từ Nga đi Israel, Valery Gergiev ngủ say. Trong vòng 1 giờ sau, Valery Gergiev vẫn im lặng. Ông không nói bất cứ câu nào với cả đồng nghiệp của Nhà hát Opera và ballet Maryinsky của thành phố
Valery Gergiev trải qua một mùa diễn đầy mệt mỏi. Từ 8 giờ sáng đến nửa đêm, ông luôn xuất hiện ở bục chỉ huy của Maryinsky, hướng dẫn khúc khải huyền “Parsifal” của Wagner. Ông làm việc trong văn phòng đến tận 5 giờ sáng hôm sau – ông thường chỉ ở
Nhạc trưởng Gergiev thường tham gia nhiều buổi hoà nhạc được nối kết toàn thế giới: quyên tiền cho nạn nhân thảm kịch Beslan ở Bắc Ossetia và nạn nhân vụ động đất Nhật Bản và vì hoà bình ở Trung Đông… Nhưng không có buổi biểu diễn nào có tác động mạnh đến dư luận xã hội như ở Tskhinvali vào ngày 21 tháng 8. Nhiều người chứng kiến buổi hòa nhạc kể lạ: khi những giai điệu bản giao hưởng số 7 của Shostakovich, một thiên hùng ca của thành phố Leningrad chống lại quân xâm lược Đức vang lên giữa một thành phố tối đen, khói tỏa ra từ ngôi làng Georgia, mọi người dường như sống lại những năm tháng đau thương của nước Nga trong chiến tranh thế giới thứ 2. Nhà bình luận Jens F. Laurson và George A. Pieler đã viết trên Forbes.com. “Những người Nam Ossetia là nạn nhân vô tội; quân đội Nga, những hiệp sỹ của họ toả sáng trong bộ áo giáp sắt”. Còn Gergiev thì tin tưởng “Tôi tin chắc 100% là tôi đã làm đúng. Tôi là người Nói về việc lựa chọn trình diễn bản giao hưởng “ |
Điều đầu tiên nói về Gergiev là ông có thể lực ổn định lạ thường. Dàn nhạc, dàn hợp xướng và các nghệ sỹ solo Kirov, đã kết thúc “Parsifal” vào lúc nửa đêm và bay đi Israel vào buổi sáng hôm sau, bắt xe buýt đến Eilat để trình diễn vở opera “Mazeppa” của Tchaikovsky vào đêm đó. Tuy nhiên, Gergiev quản lý công việc sao cho buổi trình diễn cân bằng được giữa vẻ đẹp nghệ thuật và tính tư tưởng sâu sắc. Buổi biểu diễn với phần âm nhạc gây choáng váng, Gergiev đã xây dựng tác phẩm của Tchaikovsky với những cảnh tuyệt vời của đam mê và nỗi tuyệt vọng. Ông đã sáng tạo nên một hiện tượng hợp nhất, một sự chăm chú say mê của điệu thức. Những nhạc trưởng khác của thế hệ Gergiev đã làm nên tên tuổi với ý thức về sự trình diễn của cá nhân, còn Gergiev đem lại nét thanh thoát, tự nhiên không gò ép của cảm xúc, sự xưng tụng của âm thanh.
Gergiev cũng là một người thừa kế được truyền thống của nhà hát Maryinsky lừng danh. Gergiev đã nối kết sức mạnh của quá khứ được xây dựng tại Học viện Rimsky-Korsakov. Ông bắt đầu học tại đây từ khi người thầy của ông là một người nổi tiếng mang tên Ilya Musin, từng dạy học cho ba đời giám đốc nhà hát
Tuy nhiên, Gergiev lại không phải là một người con thuần túy của
Bởi vậy, đã có nhiều lo lắng và băn khoăn khi một người
Gergiev từng tâm sự với tôi sau bữa ăn trưa: “Tôi chưa bao giờ muốn trở thành một nhà hoạt động âm nhạc. Đó là điều tôi không thể tự quyết định. Tôi đã chơi bóng đá từ lúc 6 hay 7 tuổi gì đó. Và tôi rất háo hức được chơi cùng những đứa trẻ khác”. Ông trở thành giám đốc nhà hát là từ tác động của người mẹ, một phụ nữ kiên quyết. Và những âm thanh đầu tiên mà Gergiev đánh từ cây đàn piano đã thôi miên cô giáo đầu tiên của ông. Cô giáo Alexander Toradze, người vẫn giữ mối liên hệ với Gergiev đến tận bây giờ, cho biết: “Cậu bé duy trì âm thanh một cách không thể tin được, như tiếng vang của cả dàn nhạc”. Và vì thế, Gergiev đã đến học tại
Sau khi Gergiev giành vị trí á quân ở cuộc thi Karajan vào năm 1977, đích thân Karajan đã mời Gergiev làm trợ lý cho ông tại
Tất cả mọi điều trong thế giới của Gergiev đều được thẩm thấu bằng âm nhạc. Hai tai của ông luôn vểnh ra như tai một con mèo, để lắng nghe bất kỳ âm thanh nhỏ nhặt nào. Những người bạn thân thiết của Gergiev như Toradze, Bashmet đều là những nghệ sỹ được yêu thích của nhà hát
Nhiều nhạc trưởng thường giữ bản tổng phổ trong tay mình. Nhiều người trong số họ thường chuyển thể lại bản tổng phổ trên cây đàn piano. Nhưng với Gergiev, tất cả đã được sao chụp trong bộ nhớ, thậm chí cả bản tổng phổ được thấy cách một năm. Gergiev là một tài năng đặc biệt: ông có thể thấy được hình thức và tư tưởng bản nhạc và mang theo cả bản năng cuộc sống. Vào năm 1978, ông đã chỉ huy và dàn dựng tác phẩm đồ sộ của Prokofiev là “Chiến tranh và hòa bình”. 10 năm sau, khi người tiền nhiệm là nhạc trưởng Yuri Temirkanov rời
Gergiev là một người được kính trọng của Nga, trong khi nhiều nhà hoạt động âm nhạc Nga đã chạy trốn sang phương Tây để kiếm thật nhiều tiền. Ông dồn sức vào âm nhạc. Khán giả Nga dõi theo Gergiev từng bước còn báo chí thổi phồng lên mọi chuyện. Ví dụ khi Gergiev được mời sang Met chỉ huy, thì ngay trên phía đầu trang báo của Nga cũng xuất hiện dòng chữ “Chúng ta đã đánh mất Gergiev”. Người đứng đầu Bộ Văn hóa và Thông tin Nga phản đối báo chí và Gergiev mới thoát khỏi sự bủa vây này.
Gergiev phải trải qua một quãng đường gian khổ khi đến Met chỉ huy New York Philharmonic. Một nhạc công của dàn nhạc cho rằng, Gergiev giống như một thầy tu và thường nói quá nhiều, điều đó đem lại sự khác biệt lớn so với các nhạc trưởng Mỹ khác. Gergiev là một kiểu mẫu của sự lịch thiệp sau Toscanini. Khi chỉ huy Philharmonic, ông thường nói rất nhã nhặn “tôi muốn một đoạn ngắn diminuendo” hoặc “Chúng ta hãy tôn trọng đoạn staccato của Mahler” chứ không phải giật giọng “Diminuendo!” hay “Staccato!”.
Trong những lần hiếm hoi gặp Gergiev ở
Thanh Nhàn dịch