Giảm thuế sẽ đưa tăng trưởng Mỹ lên thế nào?
Kinh tế Mỹ năm qua khá ra sao và nhất là chương trình giảm thuế quan trọng hiện tại sẽ đưa nó đi về đâu? Bài này nhìn nhận lại nền kinh tế Mỹ năm qua nhân dịp xét xem nghị trình giảm thuế của đảng Cộng hòa sẽ có thể giúp thêm nền kinh tế Mỹ ra sao, nhất là trong khung cảnh bàn luận sôi nổi đang diễn ra ở điện Capitol, trước khi Thượng viện Mỹ bỏ phiếu chấp thuận một Dự luật Cải cách thuế riêng, khác biệt chi tiết với Dự luật khác đã được Hạ viện thông qua; tuy cả hai đều căn bản dựa trên chương trình giảm thuế do tổng thống Trump đưa ra.
Thị trường chứng khoán gạt đi lo ngại là việc cắt giảm thuế sẽ dẫn tới tình trạng thâm hụt ngân sách Mỹ.
Gần 11 tháng từ ngày tổng thống Trump đắc cử, mặc dù Tòa Bạch ốc vẫn xáo trộn về chính trị do các cuộc điều tra FBI về can thiệp của Nga trong bầu cử Mỹ năm ngoái và những thay đổi nhân sự cấp cao liên tiếp, nền kinh tế Mỹ đã có những bước tiến gây ấn tượng ngay trong năm đầu. Tăng trưởng GDP lên cao gấp đôi so với dạo tranh cử, lạm phát thấp, thất nghiệp giảm, và nhất là chỉ số Dow Jones liên tục lập các kỷ lục mới, phản ánh niềm tin của doanh nghiệp và giới đầu tư.
Phải nói ngay là, tuy cuộc tranh cử tổng thống Hoa kỳ đã xong hơn một năm, nhưng dư âm sôi nổi và sự phân hóa lại vẫn “đào sâu” hơn trong xã hội Mỹ. Các bêu riếu hay “chọc quê” tổng thống Trump vẫn diễn ra hàng tuần trong giới truyền thông ít thiện cảm, khi có các chỉ trích cá nhân về “tính cách ông Trump”, là chuyện cơm bữa do thói quen ngủ ít dậy sớm và ngồi viết Twitter chỉ trích người này người kia, ngoài ra còn những phát ngôn chính trị hay phi chính trị thiếu chọn lọc của ông, hay do chuyện vài người con ông được một phần dư luận coi là “dựa thế cha để làm ăn buôn bán riêng”.
Tuy nhiên, ngoài các chỉ trích tất có trong một xã hội dân chủ, khá đông dân chúng vẫn vui vẻ bên bàn tiệc Thanksgiving vừa qua, khoe chứng khoán lên cao, quỹ hưu bổng tăng đều bảo đảm cho tương lai, công ăn việc làm ngày một tốt hơn, bớt lo thất nghiệp nên chuyên chú hơn vào chuyện mua nhà đổi nhà, ào ạt mua xe mới và đi shopping Black Friday giá rẻ nhờ lạm phát vẫn trong vòng kiềm tỏa dưới 2%…Trong các cuộc mạn đàm này, chắc không ít người phải tự hỏi mình câu quen thuộc “Que veut le people?” (Dân tình muốn gì nữa đây?). Nhiều người đã hứng khởi,cùng chia vui nền kinh tế đang đi lên, nhưng vẫn thích chỉ trích Trump do “à la mode” chính trị hay giản dị để mua vui! Thế cũng được, cho vui cửa vui nhà, nhưng công bình ra cũng nên xem lại.
Trước hết, vào mùa tranh cử, kinh tế Mỹ đang tăng trưởng chậm hẳn lại, GDP chỉ tăng 1,5% vào quý II/2016, do cả yếu tố tâm lý ngại chi tiêu của dân chúng còn sót lại từ cuộc khủng hoảng 2007-2008- theo lời giải thích của ông vua đầu tư chứng khoán Warren Buffet! Một kinh tế gia lừng danh thuộc đảng Dân chủ từng được giải Nobel, Paul Krugman, đã phát biểu thêm là chính sách của Trump khó giúp tăng trưởng Mỹ vượt mức 2%.
Nhưng Trump lại coi đây như tiền đề cho chính sách phục hồi kinh tế Mỹ. Do đó ông đưa ra chương trình lớn là vực dậy nền sản xuất công nghệ của Hoa Kỳ và đem công ăn việc làm về lại Mỹ, thay vì chính sách “outsourcing” đẩy sản xuất ra khỏi Mỹ đã được giới doanh nhân theo đuổi trong hơn hai thập niên qua, với nền kinh tế toàn cầu hội nhập!
Tuy tổng thống Trump chưa đưa ra được dự luật kinh tế nào quan trọng qua Quốc hội sau 10 tháng, chính phủ ông đã chỉ dùng các sắc lệnh hành pháp (executive orders) để gỡ bỏ rất nhiều các sắc lệnh cùng loại ngăn cấm hay cản trở kinh doanh của 8 năm dưới thờitổng thống Obama. Cộng thêm với đầu tư của giới kinh doanh, trong niềm tin là chính sách giảm thuế tương lai sẽ đẩy mạnh lợi nhuận và phục hồi kinh tế, mức tăng trưởng GDP đã lên hơn gấp đôi, 3,1% trong quý II và 3,3% trong quý III của năm 2017. Triển vọng này được dự báo tiếp tục trong quý IV.Phản ánh niềm lạc quancủa doanh nghiệp Hoa Kỳ và giới đầu tư, chỉ số Dow Jones đã tăng hơn 35% từ mức 17.888 ngay trước bầu cử (07/11/2016) đến nay đạt mức 24.272(30/11/2017).
Đảng Dân chủ và bà Clinton đã từng coi chính sách kêu gọi giảm thuế của Trump như dựa vào lý thuyết lỗi thời của “trickle-down economics” (hay kinh tế “lọt sàng xuống nia” dịch theo tiếng Việt, làm lan tỏa tác động từ tăng thu nhập của tầng lớp có thu nhập cao đến tầng lớp có thu nhập thấp 1. Và phản bác rằng giảm thuế chưa chắc có thể làm Hoa Kỳ tăng trưởng nhanh hơn và tạo công ăn việc làm nhiều hơn. Thật vậy, bà Clinton còn kể là một trong các cố vấn kinh tế của bà thời tranh cử đã dự báo chương trình tương lai của Trump có thể “gây suy thoái cho Mỹ” (?!) và sẽ làm mất đi 3 triệu việc làm! Trong thực tế, kết quả hiện nay là số việc làm gia tăng mỗi tháng nhanh hơn trước nhiều và tỷ lệ thất nghiệp Mỹ xuống thấp nhất từ 17 năm nay, chỉ còn 4,1% vào cuối tháng 10/17; triển vọng còn xuống 3,5% vào cuối năm 2018.
Cuộc thắng cử của tổng thốngTrump đã được giải thích là do cuộc “cách mạng” của giới trung lưu Mỹ, phản ánh tình trạng bất mãn của giới này và lao động Mỹ từ hơn 2 thập niên qua, với thu nhập dựa trên giá cố định (real income) tăng rất chậm do ảnh hưởng của toàn cầu hóa, trái ngược hẳn với thu nhập thực tế tăng vọt của cùng giới trung lưu và thương nhân trong các nước mới nổi (emerging markets), thí dụ cho Trung Quốc và ngay cả Việt Nam, hưởng lợi rõ rệt và nhiều nhất từ gia tăng thương mại quốc tế và toàn cầu hóa 2. Sau hết, chính sách kinh tế tương lai của Hoa kỳ phụ thuộc chính vào tác động của chương trình giảm thuế do Trump đề nghị đang được Thượng viện và nghị viện bàn thảo như đã nêu trên. Hai dự thảo thuế này tuy có khác biệt chi tiết nhưng tựu chung đều nhắm đến kích thích tăng trưởng GDP và tạo công ăn việc làm, và được một số đông kinh tế gia có uy tín của Hoa Kỳ lên tiếng chính thức ủng hộ 3.
Theo đó, kinh tế Mỹ có thể sẽ bùng nổ mạnh vì chi tiêu đầu tư kinh doanh và cá nhân, dù thuế suất giảm nhưng tăng trưởng GDP cao sẽ đẩy thu nhập kinh doanh và cá nhân tăng cao, cuối cùng sẽ cho tổng thu nhiều hơn và không làm tăng thất thu ngân sách (budget deficit) do giảm thuế, nhất là sau 3-4 năm!
Linh hồn của cuộc “cách mạng giảm thuế” là sẽ cho giảm hẳn thuế thu nhập doanh nghiệp (“corporate income tax”) từ 35% xuống 20%, và sau nữa là giảm và đơn giản hệ thống cho gộp lại các thuế suất thu nhập cá nhân còn một số nhỏ, tùy theo dự luật thuế nào được chấp thuận. Theo các nghiên cứu định lượng được dẫn bởi các nhà kinh tế trên, các kết quả và tiến trình từ giảm thuế đến nâng cao tăng trưởng kinh tế sẽ như sau:
1) Giảm thuế doanh nghiệp và cho khấu trừ ngay chi phí đầu tư sẽ tăng đầu tư và theo đó hoạt động kinh tế, vì giới doanh nghiệp sẽ có triển vọng tăng lợi nhuận: các nghiên cứu định lượng chỉ ra là giảm thuế xuống mức 20% sẽ tăng nhu cầu đầu tư khoảng 15% và GDP trong 10 năm khoảng 4%, tức là tăng thêm 0,4% GDP trong mỗi năm 4. Hai móc xích quan trọng cho tác dụng của việc giảm thuế lên GDP là : (i) bớt thuế sẽ làm tăng đầu tư của tư nhân; và (ii) tăng đầu tư này sẽ dẫn đến các hoạt động kinh tế khác như tiêu thụ và xuất cảng; các tranh luận giữa các nhà kinh tế và hai giới bênh và chống chương trình giảm thuế là chung quanh hai móc xích đó!Cho đến cuối tuần 2/12/17, Thượng viện sẽ tranh luận gay go về việc này trước khi bỏ phiếu chấp thuận; đặc biệt một Thượng nghị sỹ, ông Corker, đòi là nếu tăng trưởng GDP và thu thuế không được như dự kiến, sẽ dự trù các biện pháp tự động (triggers”) tăng thuế trở lại khoảng 350 tỷ để tránh thất thu ngân sách.
2) Ngoài ra, với việc giảm thuế doanh nghiệp từ 35% xuống 20%, các hãng Hoa Kỳ và ngoại quốc được dự báo sẽ gia tăng đầu tư ở Mỹ vì hấp dẫn hơn, và các hãng Hoa kỳ đa quốc gia sẽ bớt nhu cầu “outsourcing” đẩy sản xuất và việc làm ra khỏi Mỹ!
3) Giảm thuế thu nhập cá nhân cũng sẽ tác động tích cực đến sản xuất và tích cực gia nhập lao động hơn trước: giới đầu tư ngoài doanh nghiệp cũng sẽ gia tăng đầu tư vì được khấu trừ ngay và giảm thuế, còn các cá nhân sẽ hăng hái làm việc hơn vì được giữ lại thu nhập nhiều hơn. Đặc biệt là với mức thuế suất cá nhân cho thu nhập trung lưu giảm còn 12%-20%, và khoản miễn trừ căn bản (“standard deduction”) được tăng gấp đôi lên 24.000 đô la, giới trung lưu sẽ được giảm thuế đáng kể cho tới năm 2023, sau đó từ 2024 một số nghiên cứu lại chỉ ra rằng giới này phải đóng thuế cao hơn. Và giới có thu nhập cao nhất dù vẫn phải trả thuế suất cao nhất 38%-39,6% (tùy theo dự luật nào được chấp thuận sau cùng) vẫn được ước tính là thu lợi nhiều nhất với thuế di sản (“estate tax”) được bãi bỏ phần lớn hay hoàn toàn sau một số năm, và đó là một lý do của cuộc tranh cãi sẽ còn gay go giữa hai viện quốc hội!
4) Bài này không đi vào chi tiết khác biệt lúc này giữa hai dự thảo của Thượng viện và Hạ viện Hoa kỳ, vì các chi tiết đó còn thay đổi nhiều và muốn chờ ba tuần nữa lúc cả hai viện có lẽ sẽ chấp thuận Dự thảo chung cuối cùng để đưa lên bàn tổng thống Trump ký trước mùa Giáng sinh. Khi đó sẽ có chi tiết của từng luật thuế mới để xem xét và thảo luận tác động lên đầu tư và tăng trưởng kinh tế. Nhưng có điểm nổi bật cần chú ý là trong cả hai dự thảo, những người làm luật Mỹ đều muốn thay đổi cơ cấu hiện có của các động lực đầu tư và sản xuất (incentive structure), bằng cách giảm bớt khoản khấu trừ vào thuế tiền lãi vay mua nhà (mortgage interest deduction) như trong hệ thống thuế hiện tại, nhằm khuyến khích giới tư nhân cá nhân bớt mua nhà đắt tiền (để bớt thuế) mà cho tiền đầu tư vào các khu vực khác như chứng khoán, công nghệ hay thương mại. Đây cũng là khía cạnh quan trọng của luật thuế mới cho các nhà đầu tư bất động sản tại Mỹ.
Sau hết, tổng thống Trump luôn hy vọng giảm thuế sẽ là biện pháp “vĩ đại” nhất để khuyến khích đầu tư vào Mỹ và chi tiêu cá nhân Mỹ, giữ lại các hãng Mỹ lớn sản xuất sinh lời ở Mỹ thay vì đem sang Trung Quốc–thí dụ điển hình là hãng Apple chuyên sản xuất ở bên ngoài, nhất là Trung quốc, và giữ hẳn tài sản khổng lồ trên 260 tỷ đô la ở ngoại quốc để tránh thuế, thay vì đem về Mỹ đầu tư lại và tạo công ăn việc làm cho lao động Mỹ. Ngoài ra ông cũng tuyên bố sẽ thêm các biện pháp phụ và tiếp tục xét lại hay bỏ bớt các luật lệ (regulations) nhằm tăng cường hiệu ứng sản xuất công nghệ vàsớm phục hồi các thành phố công nghiệp lớn ở Mỹ.
Chú thích:
1. Hay kinh tế với hiệu ứng “đẩy xuống”, bắt đầu bằng giới thu nhập cao, sau đó các lợi ích sẽ xuống dần cho người thu nhập thấp.Trong khi quan điểm ngược lại của đảng Dân chủ, cho rằng nếu làm vậy thì gây thêm bất bình đẳng, cần phải có sự phát triển công bằng, không để thị trường tự điều tiết.
2. Đây là kết luận của một nghiên cứu rất quan trọng do kinh tế gia Branko Milanovic của World Bank làm năm 2012, dựa theo một hình thống kê nổi tiếng mang tên Đồ thị Con Voi về Toàn Cầu Hóa (“Globalization ‘Elephant Chart'”), đưa đến kết luận là những người bị thất lợi (non-winners) trong thời toàn cầu hóa 1988-2008 lại chính là giới trung lưu trong các nước phương Tây, trong khi đem lại phép lạ phát triển tột độ cho các nước mới nổi và nhiều lớp”đại gia” trong các xã hội đó!
3. Thư ngày 25/11/2017 gửi Bộ trưởng Tài chính Hoa kỳ từ 9 kinh tế gia nổi tiếng, đăng trên báo Wall Street Journal ngày 27/11/2017, dẫn đầu theo mẫu tự bởi GS Robert J. Barro của Harvard University.
4. Tuy nhiên một kinh tế gia nổi tiếng khác là Lawrence Summers, cựu Bộ trưởng Tài chính, đã đặt vấn đề với dẫn chứng về các con số tăng trưởng này của nhóm nhà kinh tế trên đã dẫn.
