Công nghiệp Việt Nam còn nhiều yếu kém nội tại

Hội thảo “Định hướng chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2016-2025, tầm nhìn đến năm 2035” do Ban Kinh tế Trung ương phối hợp với Bộ Công Thương và Ngân hàng Thế giới tổ chức vào ngày 20/6 nhằm: hệ thống hóa lý luận về chính sách công nghiệp, chính sách phát triển công nghiệp, kinh nghiệm quốc tế (Nhật Bản, Hàn Quốc…), rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; đánh giá chính sách phát triển công nghiệp của Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa (CNH- HĐH); giải pháp đối với chính sách phát triển công nghiệp khi hội nhập Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2015 và gắn với các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết; đề xuất chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam từ nay đến 2025, tầm nhìn 2035 với mục tiêu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.

Tham dự hội thảo, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải nhấn mạnh đến những thành tựu đã đạt được của nền công nghiệp Việt Nam sau 30 năm đổi mới. Tốc độ tăng trưởng giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp nhiều năm đạt hai con số, cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp có sự thay đổi tích cực, tỷ trọng giá trị sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo tăng trong tổng giá trị của ngành công nghiệp. Sản phẩm của ngành công nghiệp đã đảm bảo nhu cầu cho sản xuất của nhiều ngành kinh tế khác và nhu cầu tiêu dùng của người dân. Các ngành công nghiệp phát triển tương đối đồng đều, nâng khả năng tự chủ, tự trang bị cho nền kinh tế như năng lượng, luyện kim, hóa chất-phân bón, cơ khí, điện tử, công nghệ thông tin…

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra những hạn chế nội tại của ngành công nghiệp Việt Nam: giá trị tăng thêm của ngành vẫn tăng trưởng ở mức thấp, ước đạt bình quân 36% so với 60-70% của các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á; các ngành công nghiệp phụ trợ yếu, một số lĩnh vực của ngành chế biến sản phẩm nông nghiệp còn thiếu đồng bộ và kém phát triển dẫn đến những tồn tại nhất định cho phát triển nông nghiệp; tốc độ đổi mới sáng tạo, đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân còn thấp ngay cả với các nước trong khu vực; sự phân bố không gian phát triển công nghiệp giữa các vùng còn thiếu gắn kết; trình độ lao động công nghiệp vẫn ở mức thấp và tỷ lệ phân bố trình độ đào tạo mất cân đối; các chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp có nhiều nhưng không hiệu quả.

Vì vậy theo Phó thủ tướng, để thực hiện thành công Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035, Việt Nam có được những chính sách đúng, cần nhận dạng đúng những cơ hội và thách thức để có các quyết sách phù hợp và khôn ngoan. Đây là những yếu tố hết sức quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh, Việt Nam đã ký 10 Hiệp định Thương mại tự do và trong năm 2015 có thêm tám Hiệp định Thương mại tự do nữa được ký kết, trong đó có thể có cả Hiệp định TPP. Từ nay đến năm 2020 sẽ có trên 20 Hiệp định Thương mại tự do được ký. Đến năm 2024, hầu hết các dòng thuế của Việt Nam sẽ về 0%.

Để tận dụng những cơ hội này, Phó thủ tướng cho rằng, chính sách công nghiệp VN cần phải bao gồm chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát triển công nghiệp hỗ trợ, đào tạo đội ngũ cán bộ và người lao động ngành công nghiệp, nâng cao năng lực sáng tạo, năng lực R&D… bên cạnh các chính sách phát triển hạ tầng công nghiệp,  chuyển dịch thu hút đầu nước ngoài trong công nghiệp từ lượng sang chất, khuyến khích đổi mới sáng tạo bằng việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Nhấn mạnh đến khả năng đổi mới sáng tạo, Phó Thủ tướng khẳng định, việc Việt Nam ra khỏi bẫy thu nhập phụ thuộc vào năng lực đổi mới sáng tạo và nâng cao trình độ KHCN của ngành công nghiệp.

Đồng tình với nhận định của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải, bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, đề xuất,  Việt Nam cần có cách tiếp cận mới với việc can thiệp gián tiếp theo chiều ngang và trọng tâm là đổi mới sáng tạo… để phát triển công nghiệp.

Theo ông Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, các ý kiến, đề xuất của đại biểu sẽ được Ban Kinh tế Trung ương chắt lọc để báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ nhằm hoàn thiện chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam trong giai đoạn tới.