Giải pháp khoa học – công nghệ giúp phát triển bền vững vùng cam Hà Giang
Trong nhiều năm qua, cây cam đã trở thành cây trồng chủ lực mang lại thu nhập chính cho người dân các huyện Bắc Quang, Quang Bình và Vị Xuyên của tỉnh Hà Giang (nay là tỉnh Tuyên Quang). Tuy nhiên, diện tích cam bị thoái hóa đang có xu hướng tăng nhanh.
Trước thực tế đó, Viện Nghiên cứu Rau quả đã thực hiện đề tài cấp Nhà nước “Nghiên cứu thực trạng suy thoái và đề xuất giải pháp khoa học – công nghệ phát triển bền vững vùng cam Hà Giang”.
Kết quả điều tra và phân tích mẫu tại Bắc Quang, Quang Bình và Vị Xuyên cho thấy, tỷ lệ nhiễm bệnh Greening (bệnh vàng lá gân xanh trên cây có múi, chủ yếu do rầy chổng cánh gây hại, làm quả thối, biến dạng, chết cây) dao động từ 10–57%; bệnh Tristeza (do virus Citrus tristeza virus gây ra khiến cây cam vàng úa, nghẽn mạch dẫn nhựa, quả nhỏ và rụng sớm, làm cây suy kiệt nhanh và có thể chết hàng loạt) từ 7–48%; còn bệnh vàng lá thối rễ do nấm Fusarium xuất hiện tới 100% số mẫu đất, gây suy giảm năg suất từ 20–27%. Bên cạnh đó, đất trồng cam đều có độ pH thấp (4.43–4.60), trong khi cây cam sinh trưởng tốt ở mức pH 5,5–6,5. Ngoài ra, biện pháp canh tác còn nhiều hạn chế như không tạo tán hợp lý, ít sử dụng phân hữu cơ hoai mục và thiếu nước tưới trong mùa khô, dẫn đến cây cam sinh trưởng kém, dễ nhiễm bệnh và thoái hóa nhanh. Đặc biệt, cây giống phần lớn được chiết, ghép từ nguồn không rõ ràng, chất lượng kém, bộ rễ xoắn và gốc ghép không phù hợp.
Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đã xây dựng và áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật canh tác tổng hợp theo hướng hữu cơ – sinh học. Việc bổ sung phân hữu cơ vi sinh chứa 23% chất hữu cơ, cùng các nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu như N, P₂O₅, K₂O, CaO, MgO và nhất là các chủng vi sinh vật có ích như Trichoderma spp., Streptomyces spp., Bacillus subtilis… giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, tăng sức đề kháng cho cây. Đồng thời, việc sử dụng chế phẩm Trichoderma spp. (10⁸ cfu/g) và Bacillus subtilis (10⁸ cfu/g) trong quy trình chăm sóc đã làm giảm đáng kể tỷ lệ bệnh vàng lá thối rễ – một trong những nguyên nhân chính khiến vườn cam suy kiệt. Nhờ đó, cây sinh trưởng khỏe hơn, năng suất cam sành ở các mô hình thí nghiệm tăng từ 37–54% so với vườn trồng trước đây, hiện tượng vàng lá thối rễ cũng giảm rõ rệt.
Nhóm nghiên cứu cũng đã hoàn thiện quy trình công nghệ bảo quản quả cam sau thu hoạch, giúp kéo dài thời gian bảo quản đến 30 ngày. Mô hình bảo quản quy mô 10 tấn cam sành cho thấy, tỷ lệ hư hỏng sau 30 ngày dưới 10%, giá trị kinh tế tăng hơn 31% so với bảo quản để thông thường.
Ngọc Đỗ
