Khởi nghiệp Việt Nam: Những xu hướng nổi bật trong năm 2025
Năm 2025 không phải năm bùng nổ vốn, nhưng là năm bản lề cho việc định hình lại chất lượng hệ sinh thái khởi nghiệp, với nhiều tín hiệu trưởng thành mới. Dưới đây là những xu hướng nổi bật của hệ sinh thái khởi nghiệp trong năm qua, theo quan sát và trao đổi với các chuyên gia, nhà đầu tư và startup.
1. Làn sóng chính sách dồn dập
Một năm sau khi Nghị quyết 57 được ban hành, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam đã ghi nhận những chuyển biến rõ rệt, thể hiện rõ rệt nhất ở làn sóng sửa đổi một loạt chính sách lớn.
Năm 2025 có thể xem là một năm “thần tốc” trong sửa đổi và ban hành luật, khi 10 luật quan trọng do Bộ KH&CN chủ trì được Quốc hội thông qua, mở ra không gian phát triển mới cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Một số – bao gồm Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (sửa đổi), Luật Công nghiệp công nghệ số (mới), Luật Trí tuệ nhân tạo (mới), Luật Chuyển đổi số (mới), Luật sở hữu trí tuệ (sửa đổi) – được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý rõ ràng và thuận lợi hơn cho các hoạt khởi nghiệp sáng tạo.
Dù nhiều điều khoản cụ thể vẫn cần chờ các hướng dẫn thi hành của Chính phủ, việc các luật này có hiệu lực cùng trong một giai đoạn cho thấy nỗ lực đồng bộ hóa chính sách, qua đó “mở cửa” môi trường pháp lý cho đổi mới sáng tạo ở quy mô rộng. Điều này đặc biệt quan trọng với các startup công nghệ sâu, cần khung pháp lý rõ ràng ngay từ giai đoạn đầu.
Một điểm chuyển biến mang tính cấu trúc là các luật này trao quyền chủ động cho nhà khoa học và các viện nghiên cứu, cho phép họ dễ dàng tham gia sâu hơn vào quá trình ứng dụng và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời được hưởng lợi trực tiếp từ các hoạt động này. Các nhà khởi nghiệp, nhà đầu tư và những tổ chức hỗ trợ cũng được cam kết nhiều ưu đãi hơn để cùng tham gia đưa tri thức từ phòng thí nghiệm ra thị trường.
Một điều có thể dễ dàng nhìn thấy từ các luật và chính sách mới là tinh thần thúc đẩy ứng dụng công nghệ rất rõ ràng. Việt Nam tỏ rõ quan điểm ủng hộ các công nghệ cao, đặc biệt là Trí tuệ nhân tạo (AI), Công nghiệp bán dẫn và Tài sản số – với kỳ vọng sớm khai thác các lợi ích kinh tế từ những lĩnh vực này
Việc Chính phủ ban hành Danh mục công nghệ chiến lược quốc gia, gồm 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm chiến lược, không chỉ mang tính định hướng đầu tư công mà còn đặt “đề bài” cụ thể cho viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp, qua đó đặt nền móng gắt kết chặt chẽ hơn giữa nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa công nghệ trong giai đoạn tới.
Năm 2025 cũng chứng kiến sự thay đổi trong tư duy quản lý nhà nước, cởi mở hơn với chính sách “chấp nhận rủi ro” và kế hoạch gia tăng đầu tư cho các trung tâm đổi mới sáng tạo trọng điểm ở cả cấp quốc gia và địa phương, các quỹ mạo hiểm dùng ngân sách công và các chương trình thúc đẩy khởi nghiệp đi kèm. Tất cả cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của Nhà nước trong việc dẫn dắt và kích hoạt thị trường đổi mới sáng tạo.
2. Cải thiện khả năng tiếp cận vốn
Hoạt động đầu tư mạo hiểm và vốn tư nhân tại Việt Nam có sự khởi sắc trong năm 2025, dù bức tranh tổng thể vẫn còn thận trọng. Theo báo cáo của DealStreetAsia và Kickstart Ventures, tính đến giữa năm 2025, tổng vốn đầu tư vào các startup Việt Nam đạt khoảng 275 triệu USD, tăng gần 169% so với cùng kỳ năm trước.
Nửa cuối năm 2025 chứng kiến một số thương vụ huy động vốn mạo hiểm nổi bật, với một số startup thành công thu hút được tài chính cho vòng gọi vốn sau (later stage) như AI Hay gọi được 10 triệu USD vào tháng bảy, VETC huy động 19,2 triệu USD vào tháng tám, Dat Bike đảm bảo được 22 triệu USD vào tháng chín, và gần nhất là Coolmate gọi được 22,2 triệu USD vào tháng 11.
Từ năm 2021 đến 2024, do ảnh hưởng của “mùa đông gọi vốn”, thị trường đầu tư mạo hiểm vào hệ sinh thái của Việt Nam có sự suy giảm rõ rệt cả về lượng vốn lẫn số thương vụ. Tuy nhiên, một điểm sáng là vai trò ngày càng rõ nét của dòng vốn trong nước, trong bối cảnh các nhà đầu tư nước ngoài vẫn dè dặt trước rủi ro và biến động vĩ mô. Dù vậy, đến nay, vẫn chưa có số liệu chính thức cho cả năm 2025, nên chưa thể xác định liệu thị trường có vượt mốc gần 400 triệu USD của năm 2024 hay không.
Theo một số quan sát, một loạt các cải cách chính sách sâu rộng trong năm nay đã đặt nền móng quan trọng cho chu kỳ đầu tư tiếp theo. Thứ nhất, lần đầu tư khu vực công thể hiện vai trò trực tiếp trong đầu tư mạo hiểm, với kế hoạch thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia, có vốn nhà nước ban đầu khoảng 20 triệu USD và mục tiêu mở rộng lên 80–100 triệu USD vào năm 2030. Ở cấp địa phương, các tỉnh, thành phố cũng được khuyến khích thành lập các quỹ do Nhà nước hậu thuẫn để dẫn dắt dòng vốn tư nhân vào các lĩnh vực ưu tiên.
Thứ hai, Chính phủ đang xem xét việc hình thành sàn giao dịch dành riêng cho startup, cho phép doanh nghiệp khởi nghiệp có cơ hội niêm yết (IPO) với các tiêu chí linh hoạt hơn so với thị trường chứng khoán hiện tại. Nếu được triển khai hiệu quả, đây có thể trở thành cơ chế quan trọng để cải thiện thanh khoản và khả năng thoái vốn – một trong những nút thắt lớn nhất của hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm Việt Nam.
Cuối cùng, việc hình thành các Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC) tại TP.HCM và Đà Nẵng được kỳ vọng tạo thêm lực hút đối với dòng vốn đầu tư, trong đó có vốn cho khởi nghiệp. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế vẫn phụ thuộc lớn vào cách thiết kế và vận hành khung pháp lý trong thời gian tới.
3. “Đường thử” cho đổi mới tài chính vẫn chậm
Với việc Chính phủ thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính (FinTech) vẫn tiếp tục là một trong những nhóm năng động nhất của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam trong năm 2025. Các mô hình ví điện tử, thanh toán số, mua trước – trả sau (BNPL), cũng như các giải pháp ứng dụng blockchain vẫn tìm được dư địa tăng trưởng, dù môi trường pháp lý đã trở nên chặt chẽ và chọn lọc hơn so với giai đoạn bùng nổ trước đây.
Từ tháng 7, khi các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) chính thức được khởi động với ba lĩnh vực gồm chấm điểm tín dụng (credit scoring), chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API) và cho vay ngang hàng (P2P lending), các công ty khởi nghiệp Fintech được kỳ vọng sẽ bước ra khỏi “vùng xám pháp lý”, để phát triển ổn định hơn.
Tuy nhiên, tiến trình triển khai trên thực tế đang có dấu hiệu chậm lại. Tính đến tháng 12/2025, theo website công bố thông tin của Ngân hàng Nhà nước, chưa có doanh nghiệp nào chính thức được chấp thuận tham gia sandbox. Hiện mới có 7 hồ sơ đăng ký đang chờ xét duyệt để tham gia sandbox P2P lending. Thị trường Việt Nam hiện có khoảng 100 công ty P2P, nhưng chỉ khoảng 10% đủ điều kiện, theo đánh giá của TS. Nguyễn Trí Hiếu, một chuyên gia độc lập về nghiên cứu và phát triển thị trường tài chính.
Các Trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng cũng được kỳ vọng sẽ hình thành sandbox. Năm 2026, khi các IFC này đi vào vận hành, thử nghiệm sandbox được kỳ vọng sẽ có chuyển biến nhanh hơn.
4. Tập trung vào DeepTech và AI
Năm ngoái, đầu tư mạo hiểm vào các công ty liên quan đến AI đã tăng tám lần, trong bối cảnh Việt Nam nổi lên như một trung tâm khởi nghiệp AI hàng đầu Đông Nam Á, chỉ xếp sau Singapore. Khi các mô hình AI tổng quát trở nên phổ biến và chi phí triển khai giảm mạnh, nhà đầu tư không chỉ quan tâm đến ứng dụng AI mà bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến phát triển công nghệ lõi gắn với các bài toán thực tế của nền kinh tế.
AI hiện được ứng dụng mạnh trong các lĩnh vực như nông nghiệp, giáo dục, y tế, chính phủ số, thương mại điện tử, truyền thông và giải trí. Tuy nhiên, thách thức về dữ liệu, nhân lực và khung pháp lý khiến mức độ phát triển giữa các lĩnh vực còn rất khác nhau.
Hơn nữa, sự phát triển quá nhanh của AI cũng kéo theo các tranh luận chính sách. Việc ban hành Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Trí tuệ nhân tạo đã bước đầu xác lập các nguyên tắc quản lý AI tại Việt Nam, buộc các startup cũng như doanh nghiệp công nghệ lớn phải rà soát lại toàn bộ quy trình thiết kế, phát triển và vận hành các hệ thống AI hiện tại và trong tương lai.
Trong một số lĩnh vực dễ bị tổn thương như văn hóa – nghệ thuật, tranh luận về sự hợp lý của các quy định AI mới trở nên gay gắt, vì một số quy định cho phép sử dụng nội dung có bản quyền để huấn luyện AI với điều kiện “phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học” đã tạo ra một vùng xám pháp lý. Trên thực tế, ranh giới giữa nghiên cứu, thử nghiệm thương mại và triển khai sản phẩm không phải lúc nào cũng rõ ràng, trong khi cơ chế giám sát và thực thi của Việt Nam còn hạn chế.
Điều này làm dấy lên lo ngại về tác hại của AI, đồng thời đặt câu hỏi về tính bền vững của mô hình phát triển kinh tế gắn với AI. Nhìn tổng thể, DeepTech và AI không chỉ là xu hướng công nghệ, mà là phép thử cho năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị rủi ro và điều tiết chính sách của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam trong giai đoạn mới.
5. Công nghệ xanh và bài toán nuôi dưỡng dài hạn
Xu hướng này đã manh nha từ trước, như đã từng chỉ ra trong bài tổng kết hệ sinh thái khởi nghiệp năm 2024. Trước sự quan tâm ngày càng gia tăng về nhu cầu nội tại đối với phát triển bền vững, các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn, quản lý chất thải và công nghệ xanh được dự báo sẽ tiếp tục thu hút dòng vốn đầu tư đáng kể. Các startup trong lĩnh vực điện mặt trời áp mái, xe điện và các công cụ quản lý carbon có nhiều cơ hội mở rộng tiếp cận vốn và thiết lập quan hệ đối tác với nhiều tổ chức quốc tế.
Báo cáo mới công bố đầu tháng 12 của New Energy Nexus và Đại học RMIT Việt Nam vẽ ra một bức tranh tích cực, khi thống kê cho thấy năm 2024, đầu tư vào công nghệ khí hậu của Việt Nam chiếm 22,3% tổng vốn đầu tư mạo hiểm trong nước — gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu (12%). Tuy nhiên, sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ một thương vụ lớn (Techcoop, 70 triệu USD), cho thấy hệ sinh thái này vừa có tiềm năng vừa còn mong manh.
Phần lớn các startup công nghệ xanh tại Việt Nam vẫn còn non trẻ, chủ yếu thành lập trong giai đoạn 2020–2021, đặt ra yêu cầu phải có chiến lược nuôi dưỡng dài hơi hơn.
Dù vậy, có những tín hiệu mới từ phía nhà đầu tư cho thấy niềm tin vào tiềm năng dài hạn của lĩnh vực này. Tháng trước, Touchstone — một trong những quỹ đầu tư mạo hiểm tiên phong trong công nghệ khí hậu — tuyên bố mở quỹ chuyển đổi xanh 10 triệu USD dành riêng cho lĩnh vực này. Động thái này cho thấy niềm tin rõ ràng vào khả năng ứng dụng công nghệ để giải quyết bài toán tăng trưởng kinh tế và phát triển lâu dài tại Việt Nam.
Bài đăng KH&PT số 1375+1376 (số 51+52)
