Tại sao bệnh nhân tâm thần phân liệt nghe thấy giọng nói trong đầu?
Một nghiên cứu mới do các nhà tâm lý học tại Đại học New South Wales (UNSW) ở Sydney dẫn dắt phát hiện ảo thanh - hiện tượng nghe thấy giọng nói trong đầu của bệnh nhân tâm thần phân liệt có thể bắt nguồn từ sự rối loạn khả năng nhận biết tiếng nói nội tâm của não bộ.
Trong một bài báo mới công bố trên tạp chí Schizophrenia Bulletin, các nhà nghiên cứu cho biết kết quả này là một bước tiến quan trọng trong việc tìm kiếm các chỉ thị sinh học cho thấy sự hiện diện của bệnh tâm thần phân liệt. Điều này rất quan trọng, vì hiện nay không có phương pháp xét nghiệm máu, chụp não hay dấu ấn sinh học nào thể hiện đặc điểm riêng biệt của bệnh tâm thần phân liệt.
GS. Thomas Whitford ở Trường Tâm lý học thuộc UNSW, đã nghiên cứu vai trò của tiếng nói nội tâm (inner speech) ở người khỏe mạnh và người bị tâm thần phân liệt.
“Tiếng nói nội tâm là giọng nói trong đầu bạn, thì thầm thuật lại những suy nghĩ của bạn – những gì bạn đang làm, đang lên kế hoạch hoặc đang chú ý”, ông nói. “Hầu hết mọi người thường xuyên trải nghiệm hiện tượng này – họ thường không nhận ra, và một số người hoàn toàn không trải qua”.
Nghiên cứu của GS. Thomas Whitford và cộng sự cho thấy khi chúng ta nói – ngay cả khi đó là tiếng nói nội tâm, phần não xử lý âm thanh từ thế giới bên ngoài sẽ hoạt động kém hơn. Nguyên nhân là do não dự đoán đó là giọng nói của chúng ta. “Tuy nhiên với những người nghe thấy giọng nói trong đầu, việc dự đoán có lẽ bị sai, và não phản ứng như thể giọng nói đó là của người khác”.
Phân tích sóng não
GS. Whitford cho biết kết quả này xác nhận giả thuyết mà các nhà nghiên cứu sức khỏe tâm thần đã đưa ra từ lâu: hiện tượng ảo thanh ở bệnh nhân tâm thần phân liệt có thể do tiếng nói nội tâm của họ bị gán nhầm thành lời nói bên ngoài.
“Giả thuyết này đã tồn tại trong 50 năm, nhưng rất khó kiểm chứng vì tiếng nói nội tâm vốn mang tính riêng tư”, ông nói.
Vậy làm thế nào để đo lường điều này? Có một phương pháp là sử dụng điện não đồ (EEG), giúp ghi lại hoạt động điện bên trong não bộ. Dù chúng ta không thể nghe được thực sự nhưng não vẫn phản ứng với tiếng nói nội tâm. Và ở những người khỏe mạnh, tiếng nói nội tâm làm giảm hoạt động não, tương tự như khi họ nói thành tiếng.
“Tuy nhiên, sự giảm hoạt động não này không xảy ra ở những người nghe thấy giọng nói bên trong đầu. Trên thực tế, não họ phản ứng mạnh hơn với tiếng nói nội tâm, như thể nó đến từ một người khác. Điều này giúp giải thích tại sao họ cảm thấy những giọng nói này giống thật”.
Xác định âm thanh
Các nhà nghiên cứu đã chia những người tham gia thành ba nhóm. Nhóm thứ nhất gồm 55 người mắc bệnh tâm thần phân liệt từng bị ảo thanh trong một tuần gần nhất. Nhóm thứ hai gồm 44 người cũng mắc tâm thần phân liệt nhưng chưa từng bị ảo thanh hoặc không bị trong thời gian gần đây. Nhóm thứ ba là nhóm đối chứng gồm 43 người khỏe mạnh không có tiền sử tâm thần phân liệt.
Mỗi người tham gia được kết nối với một thiết bị EEG để đo sóng não khi họ nghe âm thanh qua tai nghe. Họ phải tưởng tượng mình đang nói “bah” hoặc “bih” trong đầu vào thời điểm họ nghe thấy bản ghi âm của một trong hai âm thanh đó được phát qua tai nghe. Những người tham gia không biết liệu âm thanh họ nghe thấy trong thực tế có trùng khớp với âm thanh họ tạo ra trong đầu hay không.
Kết quả cho thấy ở những người khỏe mạnh, khi âm thanh phát ra trong tai nghe trùng khớp với âm thanh mà họ tưởng tượng trong đầu, điện não đồ thể hiện hoạt động giảm ở vùng vỏ não thính giác (auditory cortex) – vùng não xử lý âm thanh và lời nói. Điều này cho thấy não đã dự đoán đúng âm thanh và làm giảm phản ứng – tương tự như những gì xảy ra khi chúng ta nói thành tiếng.
Tuy nhiên, nhóm người bị ảo thanh trong thời gian gần đây lại có kết quả trái ngược. Thay vì ức chế hoạt động của não khi lời nói tưởng tượng trùng khớp với âm thanh nghe được, điện não đồ cho thấy phản ứng tăng lên.
“Não bộ của họ phản ứng mạnh hơn khi âm thanh mà họ tưởng tượng trùng khớp với âm thanh bên ngoài, điều này hoàn toàn trái ngược với phản ứng ở những người khỏe mạnh”, GS. Whitford nói.
“Điều này cho thấy cơ chế dự đoán của não bộ ở những người đang bị ảo thanh có thể đang bị rối loạn, khiến tiếng nói nội tâm của họ bị hiểu lầm thành lời nói bên ngoài”.
Trong khi đó, kết quả phân tích ở những người mắc bệnh tâm thần phân liệt chưa từng bị ảo thanh hoặc không bị trong thời gian gần đây cho thấy mô hình trung gian giữa những người khỏe mạnh và những người bị ảo thanh.
Mở ra nhiều tiềm năng
Các nhà nghiên cứu cho biết kết quả đã chứng minh não bộ của những người mắc bệnh tâm thần phân liệt đã hiểu nhầm tiếng nói nội tâm thành lời nói đến từ bên ngoài.
“Giả thuyết này rất hợp lý, nhưng nghiên cứu mới đã mang đến bằng chứng xác thực mạnh nhất từ trước đến nay cho giả thuyết này”, GS. Whitford nhận xét.
Nhóm nghiên cứu cho biết trong thời gian tới, họ muốn kiểm chứng liệu phương pháp này có thể dùng để dự đoán những người có có nguy cơ mắc các bệnh rối loạn tâm thần hay không, từ đó sẽ có biện pháp can thiệp sớm.
“Biện pháp này có nhiều tiềm năng trở thành một dấu ấn sinh học thể hiện sự phát triển của các bệnh rối loạn tâm thần”, GS. Whitford cho biết. “Tôi nghĩ rằng việc nắm bắt nguyên nhân sinh học của các triệu chứng tâm thần phân liệt là bước đầu tiên cần thiết để phát triển các phương pháp điều trị mới hiệu quả”.
Thanh Bình dịch từ University of New South Wales
