Ứng dụng công nghệ bảo quản lúa sau thu hoạch
Công nghệ bảo quản lạnh tích hợp hệ thống thông khí và giám sát trực tuyến giúp ổn định chất lượng gạo trong thời gian dài mà không cần dùng hóa chất.
Việc bảo quản lúa sau thu hoạch luôn là một thách thức lớn đối với ngành nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt khi những yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm và côn trùng gây ra tổn thất đáng kể về cả khối lượng và chất lượng sản phẩm.
Trong bối cảnh đó, Công ty Cổ phần Cơ khí Chế tạo máy Long An (LAMICO) đã triển khai nghiên cứu đề tài “Thiết kế, chế tạo và ứng dụng công nghệ thông khí và bảo quản lạnh cho module bảo quản lúa chất lượng cao”. Giữa các phương pháp bảo quản phổ biến hiện nay, phương pháp bảo quản lạnh được đánh giá là hiệu quả nhất đối với các sản phẩm dễ hư hỏng nhờ khả năng kéo dài thời gian lưu trữ, giữ nguyên giá trị dinh dưỡng, màu sắc và hương vị, đồng thời hạn chế sâu mọt tấn công.
Công nghệ bảo quản lạnh sử dụng hệ thống làm lạnh để duy trì nhiệt độ hạt lúa ở mức thấp, thường từ 10–18°C, nhờ đó ức chế hoạt động của vi sinh vật, côn trùng và làm chậm quá trình hô hấp của hạt. Nhiệt độ thấp cũng giúp hạn chế phát sinh nấm mốc và giữ ổn định chất lượng gạo trong thời gian dài mà không cần dùng hóa chất.
Mặc dù một số doanh nghiệp trong nước đã ứng dụng kho lạnh trong bảo quản lúa, tuy nhiên vẫn tồn tại hạn chế khi nhiệt độ không đồng đều giữa tâm và mép khối lúa. Do kho lạnh truyền thống sử dụng cách phân phối khí lạnh giống với bảo quản thực phẩm, luồng khí chủ yếu lan tỏa quanh bề mặt mà khó xuyên sâu vào khối lúa dày, khiến phần tâm khối hạt thường nóng hơn, dễ phát sinh nấm mốc hoặc giảm chất lượng. Bên cạnh đó, nhiều kho chưa tích hợp hệ thống IoT, nên không thể theo dõi liên tục các thông số nhiệt độ, độ ẩm và trạng thái hoạt động của thiết bị. Việc giám sát chủ yếu dựa vào kiểm tra thủ công, dễ xảy ra sai số và chậm phát hiện các điểm bốc nóng trong khối lúa. Điều này khiến quá trình vận hành thiếu chủ động, rủi ro đối với chất lượng tăng cao.
Sau hai năm nghiên cứu, nhóm triển khai do kỹ sư La Thanh Hải của LAMICO làm chủ nhiệm, đã thiết kế và chế tạo các thùng chứa lúa tích hợp hệ thống thông khí và công nghệ bảo quản lạnh, kết hợp giám sát trực tuyến qua IoT. Trong đó, các module bảo quản được thiết kế với hệ thống kênh phân phối khí lạnh đặc biệt, giúp luồng khí lan tỏa đều trong toàn bộ khối hạt, khắc phục nhược điểm nhiệt độ không đồng đều giữa tâm và mép khối lúa, từ đó đảm bảo chất lượng đồng nhất. Module lớn nhất có sức chứa 140 tấn, có độ kín cao, cho phép duy trì mức nhiệt an toàn trong thời gian dài. Nhờ vậy, hệ thống không chỉ giảm tiêu hao điện năng và công lao động mà còn đảm bảo chất lượng lúa đầu ra đồng đều, ổn định. Bên cạnh đó, hệ thống giám sát IoT cho phép kiểm tra trực tuyến các thông số môi trường, hỗ trợ điều chỉnh kịp thời để duy trì hiệu quả bảo quản.
Thử nghiệm bảo quản những giống lúa chất lượng cao như LT88, LT28EU và DS01 phục vụ cả nhu cầu xuất khẩu lẫn lưu trữ giống lâu dài bằng công nghệ bảo quản lạnh kết hợp thông khí của LAMICO, tổn thất khối lượng lúa sau thu hoạch xuống dưới 5%, trong khi các phương pháp bảo quản khác có thể gây hao hụt đến 10%. Ngoài ra, giải pháp này giúp duy trì dinh dưỡng, hương vị và màu sắc của sản phẩm, hứa hẹn tạo ra bước tiến quan trọng trong công tác dự trữ lương thực và tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
Phạm Nhung
