Xác định được các tế bào não thúc đẩy hoặc ngăn ngừa lo âu

Rối loạn lo âu là một trong những tình trạng sức khỏe tâm thần phổ biến. Tuy nhiên, nguồn gốc của chứng lo âu vẫn còn tồn tại nhiều câu hỏi. Một nghiên cứu mới tại Đại học Utah (Mỹ) đã xác định được hai nhóm tế bào não ở chuột hoạt động như “bộ tăng tốc” và “bộ phanh” cho chứng lo âu.

Thật bất ngờ, các tế bào não điều chỉnh sự lo âu không phải là nơ-ron, mà là một loại tế bào miễn dịch gọi là microglia. Một nhóm microglia thúc đẩy các phản ứng lo âu; nhóm còn lại kìm hãm chúng.

“Đây là một sự thay đổi mô hình, cho thấy rằng khi hệ thống miễn dịch của não khiếm khuyết hoặc không khỏe mạnh, có thể dẫn đến các rối loạn thần kinh cụ thể”- TS. Donn Van Deren, một trong những tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Kết quả được công bố trên tạp chí Molecular Psychiatry.

Nhờ các thí nghiệm trước đây, các nhà nghiên cứu đã biết rằng tế bào miễn dịch microglia rất quan trọng đối với việc điều chỉnh chứng lo âu. Nhưng họ nhận thấy rằng các microglia dường như làm những nhiệm vụ khác nhau. Khi can thiệp vào một nhóm microglia cụ thể, gọi là microglia Hoxb8, những con chuột bắt đầu có biểu hiện lo âu. Nhưng khi các nhà nghiên cứu ngăn chặn hoạt động của tất cả microglia cùng một lúc, bao gồm cả microglia Hoxb8 và không thuộc Hoxb8, những con chuột lại hành xử bình thường.

Điều này khiến các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng hai nhóm microglia làm những việc trái ngược nhau: microglia Hoxb8 ngăn ngừa lo âu trong khi microglia không thuộc Hoxb8 thúc đẩy nó. Nhưng để kết luận chắc chắn, vẫn cần thêm các thử nghiệm. 

Các nhà nghiên cứu đã thực hiện một thử nghiệm khác thường: cấy ghép các loại tế bào não microglia khác nhau vào những con chuột hoàn toàn không có microglia.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng microglia không thuộc Hoxb8 hoạt động như một bàn đạp cho sự lo âu. Khi các nhà nghiên cứu cấy microglia không thuộc Hoxb8 vào những con chuột không có bất kỳ microglia nào khác, những con chuột tự chải chuốt một cách ép buộc và dành ít thời gian hơn ở những không gian mở – những dấu hiệu điển hình của chứng lo âu cao hơn. Với chỉ microglia không thuộc Hoxb8, bộ tăng tốc cho lo âu luôn bật, không có bàn đạp phanh để kiểm soát nó.

Loại microglia còn lại, microglia Hoxb8, hoạt động như bàn đạp phanh cho sự lo âu. Những con chuột được cấy chỉ microglia Hoxb8 đã không lo lắng. Quan trọng là, những con chuột có cả hai loại microglia- cả ga và phanh – cũng không lo lắng. Microglia không thuộc Hoxb8 có thể đang thúc đẩy những con chuột hướng tới lo âu, nhưng nó được cân bằng bởi hoạt động ngăn ngừa lo âu của microglia Hoxb8, vì vậy những con chuột không biểu hiện các hành vi lo âu.

“Hai quần thể microglia này có vai trò đối lập. Khi hoạt động cùng nhau, chúng thiết lập mức độ lo âu phù hợp để phản ứng với những gì diễn ra trong môi trường ”- TS. Mario Capecchi, tác giả chính của nghiên cứu, giải thích.

Các nhà nghiên cứu cho biết kết quả của họ có thể đặt nền móng cho những tiến bộ lớn trong cách hiểu và cuối cùng là điều trị các rối loạn lo âu. “Con người cũng có hai quần thể microglia hoạt động tương tự”- Capecchi nói. Nhưng các loại thuốc hiện có cho các tình trạng tâm thần hầu như chỉ tập trung vào nơ-ron.

Bằng cách tìm ra cách các loại tế bào não khác có thể thúc đẩy sự lo âu, các nhà nghiên cứu có thể phát triển các liệu pháp tập trung vào các microglia này – kích hoạt bộ phanh hoặc làm suy yếu bộ tăng tốc.

“Kiến thức này sẽ cung cấp các biện pháp để những bệnh nhân lấy lại khả năng kiểm soát mức độ lo âu của mình”- Capecchi nói.

“Từ kết quả nghiên cứu này đến việc hình thành liệu pháp điều trị vẫn còn xa” Van Deren lưu ý mọi người, “nhưng trong tương lai, một liệu pháp như thế có thể hướng đích các nhóm tế bào miễn dịch cụ thể trong não bộ và hiệu chinh chúng thông qua cách cách tiếp cận dược lý hoặc cách tiếp cận liệu pháp miễn dịch. Đây có thể sẽ là một chuyển hướng lớn trong việc điều trị các bệnh rối loạn thần kinh tâm thần.”□

Diễm Quỳnh lược dịch

Nguồn: https://healthcare.utah.edu/newsroom/news/2025/11/research-mice-reveals-brain-cells-drive-and-prevent-anxiety 

Bài đăng Tia Sáng số 22/2025