Qua hai khoá đào tạo về lĩnh vực viễn thông với các giảng viên giỏi trong nước và nước ngoài, 58 học viên của Tổng công ty Viễn thông Quân đội (Viettel) vẫn được “đào tạo lại”. Điều thú vị là ông thầy của lớp học này cho phép các học viên tự chọn bất kì chủ đề nào, ở bất cứ giáo trình nào, kể cả… bóng đá.
Một tuần sau, thầy đến và hỏi đúng một câu: “Tại sao người ta lại dùng từ Funtion trong câu này mà lại dùng từ Feature trong câu này (một câu trong tài liệu)?”. Toàn bộ các học viên sửng sốt với một câu hỏi bị coi là rất “trời ơi đất hỡi”, không liên quan gì đến viễn thông cả, và tất nhiên là không ai trả lời được. Giải thích về lý do hỏi một câu “không đâu vào đâu”, thầy giáo cho biết: “95% các từ được dùng để viết sách xuất phát từ khoảng 1.500 từ cơ bản. Nếu các bạn hiểu kỹ nghĩa của những từ cơ bản thì việc đọc sách sẽ trở nên rất dễ dàng nhưng vấn đề là không ai chịu học từ cho thấu đáo cả”. Sau đó, ông thầy này cũng giải thích thêm: “Điều mà tôi muốn truyền đạt là phương pháp học chứ không phải là kiến thức. Kiến thức các bạn có thể tự đi tìm được trong sách, hỏi bạn bè, đồng nghiệp, chuyên gia hoặc hỏi tôi. Còn về phương pháp học thì cốt lõi là việc luôn đặt câu hỏi tại sao”. Sau một vài giải thích về cách học cho các học viên tiếp đó, cả lớp được nghỉ để về tự học tiếp một tuần theo định hướng đặt các câu hỏi tại sao rồi mới tiếp tục.
Lại đúng một tuần sau, thầy lại đặt một câu hỏi về một câu viết trong tài liệu và yêu cầu các học viên “ánh xạ” lý thuyết vào thực tiễn. Tất cả các học viên lại “tắc tị”. Ông thầy lại giải thích tại sao lại hỏi câu hỏi đó: “Nếu học mà không tìm hiểu những lý thuyết mình đang học sẽ được áp dụng như thế nào trong thực tiễn thì tất cả những điều mình học sẽ biến mất chỉ trong vài ngày sau khi kỳ kiểm tra kết thúc”. Việc học ở trường đại học nhiều khi vì thế mà “chữ thầy trả thầy bằng hết”.
Tuần học thứ hai kết thúc với sự hoang mang của toàn bộ học viên. Lớp trưởng Nguyễn Văn Tiến, người tốt nghiệp loại giỏi khoá học trước đó kể: “Lúc đó chúng tôi bị khủng hoảng vì cách học thay đổi 180o.”.
Đến tuần thứ ba thì thầy lại yêu cầu các học viên phải tự đứng lên trình bày về những vấn đề đã từng được giải đáp và hỏi tiếp các câu hỏi tại sao, tại sao, tại sao… và kết cục là cũng chưa có một học viên nào kể cả học viên từng thi đỗ loại xuất sắc trước đó đạt yêu cầu tối thiểu. Một số học viên của lớp ở vào trạng thái lo sợ thực sự vì chưa bao giờ họ phải học một lớp học mà người ta không dậy cho mình kiến thức gì, chỉ giao cho mấy trang sách mà cứ liên tục vặn vẹo hết câu hỏi tại sao này đến câu hỏi tại sao khác.
Sau hơn một tháng, tất cả các học viên tự thay đổi chiến thuật: Họ chia thành 11 nhóm nhỏ để học nhóm và thảo luận về cách đặt câu hỏi cũng như tìm các câu trả lời. Trong mỗi nhóm, người giỏi kèm người kém, và tất cả đều có nhiệm vụ đi tìm câu hỏi cũng như các câu trả lời. Điểm quan trọng là trong mỗi buổi học nhóm, tất cả các thành viên đều phải đứng lên thuyết trình về các vấn đề mình tìm hiểu.
Dù tìm ra phương thức học cho lớp học lạ lùng này, không ít học viên vẫn tỏ ra băn khoăn. Một số học viên nói với thầy Nguyễn Mạnh Hùng: “Bọn em học đã tới hơn 7 tháng mà không biết bao giờ mới học xong. Kiểm tra kiểu này, nếu không đạt thì lỡ đi bao cơ hội đến các công ty khác”. Phó Tổng giám đốc Viettel liền quyết định ký hợp đồng lao động với toàn bộ 58 học viên, dù theo nguyên tắc trước đó, chỉ những người vượt qua kỳ sát hạch mới được ký hợp đồng. “Tôi tin là có 90% năng lực của các bạn vẫn đang còn nằm ngủ, và chỉ cần đánh thức thêm 10% năng lực có sẵn trong con người các bạn thì cũng thừa sức vượt qua kỳ kiểm tra của lớp học này” – Thầy Hùng nói.
Thêm 2 tháng, học trò viên bắt đầu ngấm triết lý ”Tại sao”. Điều bất ngờ nhất trong kỳ kiểm tra sát hạch cuối cùng là: không phải ông thầy giáo là người đặt câu hỏi sát hạch mà chính là những học viên là người đặt câu hỏi cho người khác trả lời; ở dưới sẽ là một học viên khác làm nhiệm vụ chấm điểm. Phó Tổng giám đốc Viettel là người chấm kiểm định cuối cùng. Thêm một điểm đặc biệt khác, đợt sát hạch chỉ diễn ra đối với vài cặp học viên – những học viên xuất sắc sẽ hỏi những học viên kém. Và kết quả cuối cùng đã không làm thất vọng các học viên: họ đã được công nhận. Phó Tổng giám đốc Viettel Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: “Về mặt kiến thức thì các học viên cần phải bổ sung thêm nhiều, nhưng về phương pháp học cũng như triết lý của Viettel thì các học viên đã ‘ngấm’. Đó cũng là điều làm chúng tôi vui nhất”.
