Tuyên Quang bước đầu phổ cập lập trình robot

Tuyên Quang là tỉnh đầu tiên triển khai được việc tập huấn lập trình robot tới giáo viên chuyên trách của tất cả các trường phổ thông các cấp học trên địa bàn, cung cấp kinh nghiệm quý báu trong việc thúc đẩy giáo dục STEM và xóa mù lập trình.

Sự cầu thị của lãnh đạo tỉnh và vai trò của chuyên gia

Mặc dù ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Tuyên Quang đã triển khai giáo dục STEM từ khá sớm theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng chủ tịch tỉnh Tuyên Quang, ông Nguyễn Văn Sơn, nhận thấy, ngành giáo dục và đào tạo của tỉnh vẫn còn rất nhiều điều cần học.

Từng là giáo viên Vật lý, hiệu trưởng trường THPT, ông rất chú ý đến kinh nghiệm ứng dụng công nghệ mới của thời 4.0 trong việc thúc đẩy giáo dục STEM ở các tỉnh vùng cao khác như Lạng Sơn và Lào Cai, những nơi đã ứng dụng công nghệ robot ảo VEX VR miễn phí của Mỹ vào xóa mù lập trình (Coding Literacy) cho học sinh. Đây là một giải pháp rất căn cơ khi không cần phải mất chi phí mua robot thật. 

Bởi vậy, ngay trước thềm năm học 2023-2024, ông đã tổ chức một cuộc tọa đàm với sự tham gia của các chuyên gia từ Liên minh STEM, nhà hảo tâm, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo… Tại đây, chủ tịch tỉnh đã làm rõ những ưu điểm và hạn chế của công nghệ này khi triển khai ở các địa phương khác, vai trò và sự cần thiết của robot thật trong việc xóa mù lập trình cũng được làm rõ. 

Có thể ứng dụng công nghệ robot ảo VEX VR ở bất kỳ trường học nào có máy tính và Internet nhưng để tổ chức học chuyên sâu cho học sinh giỏi trong các câu lạc bộ trải nghiệm STEM ở mức nâng cao thì vẫn cần ít nhất một bộ robot thật hoặc một phòng lab robotics đạt chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (là ít nhất một robot cho nhóm 08 học sinh khi học lập trình). Như vậy là robot ảo có thể dùng miễn phí để xóa mù lập trình cho học sinh và giáo viên toàn tỉnh, còn nơi nào có điều kiện thì có thể tự mua hoặc đề nghị các nhà hảo tâm giúp thành lập phòng lab robotics cho học sinh giỏi. Mấu chốt là kinh phí và kinh nghiệm tập huấn giáo viên. 

Cũng trong cuộc tọa đàm này, chủ tịch tỉnh đã đề nghị Chương trình Tỏa sáng sức mạnh tri thức do Clé de Peau Beauté và Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc tài trợ cho cô giáo Đào Thị Hồng Quyên hỗ trợ tỉnh Tuyên Quang tập huấn giáo viên ở các huyện trong toàn tỉnh, trong đó có cả việc tập huấn giáo viên về công nghệ robot ảo VEX VR. 

Như vậy là vấn đề kinh phí đào tạo và chuyên gia STEM để tập huấn giáo viên được giải quyết một phần. Trước sự quan tâm và cầu thị của lãnh đạo tỉnh, đại diện các nhà hảo tâm đã trao tặng tỉnh một phòng lab robotics gồm 05 hộp KCbot (made in Vietnam, mỗi hộp chỉ hơn 2 triệu đồng) đủ dùng cho lớp 40 học sinh. Phòng lab robotics này sau đó đã được chủ tịch tỉnh trao tặng cho Trường THPT Chuyên Tuyên Quang ngay trong lễ khai giảng năm học 2023-2024 như một lời nhắn nhủ về sự cần thiết của việc thúc đẩy giáo dục STEM và xóa mù lập trình trong điều kiện hạn hẹp kinh phí.

Tiếp đó, trong hai ngày 14 và 15/10, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Chương trình Tỏa sáng sức mạnh tri thức, Liên minh STEM và Học viện Kidscode tổ chức thành công việc tập huấn online cùng lúc cho tất cả 300 trường THPT, THCS và tiểu học trong toàn tỉnh về lập trình bằng robot ảo VEX VR với khoảng 800 cán bộ quản lý và giáo viên. Quá trình tập huấn quy mô lớn cho thấy các khó khăn chủ yếu mang tính kỹ thuật khi một số nơi, đường truyền internet có thể gặp trục trặc do nhiều người dùng cùng một lúc. Ngoài ra, một số trường và giáo viên dùng máy tính quá cũ, không thích hợp với phần mềm robot ảo. Sau khóa tập huấn, Tuyên Quang đã lên kế hoạch tới đây sẽ tổ chức các cuộc thi đấu lập trình robot ảo ở các cấp, rồi thi toàn tỉnh ngay trong năm học 2023-2024. 

Có thể nói Tuyên Quang là tỉnh đầu tiên triển khai được việc tập huấn lập trình robot tới thầy cô chuyên trách ở tất cả các trường phổ thông các cấp học trên địa bàn. Đây là kinh nghiệm quý báu để thúc đẩy giáo dục STEM và xóa mù lập trình, tạo ra tiền đề chuyển đổi số ở cấp độ 4.0, tức là học sinh và người dân có thể có năng lực ra lệnh cho trí tuệ nhân tạo và robot bằng kỹ năng lập trình đơn giản. 

Ngày 11/11 vừa qua, kinh nghiệm tập huấn trực tuyến về lập trình robot ảo của tỉnh Tuyên Quang đã được ứng dụng cho việc tập huấn tương tự ở tỉnh Yên Bái.

Câu chuyện Na Hang

Tháng 2/2023, tại Giải vô địch VEX IQ Robotics toàn quốc diễn ra ở Hà Nội, đội tuyển Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh Tuyên Quang (TP Tuyên Quang) đã suýt giành vé đi Mỹ dự giải Vô địch thế giới khi xếp thứ 22 trong tổng số 143 đội tuyển của 33 tỉnh/thành phố. Huấn luyện viên của đội tuyển này là thầy Phùng Đức Thụy, người đã dạy học ở Na Hang thời trai trẻ và là chủ nhiệm lớp cấp 3 của đương kim chủ tịch huyện Na Hang Tô Viết Hiệp.

Bên lề giải đấu, thầy Thụy đã gặp nhiều chuyên gia trong cộng đồng STEM đề đạt mong muốn của chủ tịch huyện Na Hang rằng cộng đồng STEM sẽ hỗ trợ huyện thúc đẩy giáo dục STEM sao cho có ngày robotics và STEM sẽ đến với tất cả các trường của huyện. Huyện nghèo này (nằm trong danh sách 74 huyện khó khăn nhất của cả nước) cũng mong muốn có đội tuyển robot VEX IQ tham dự Giải vô địch VEX IQ Robotics toàn quốc 2024.

Mới đây, mong muốn của lãnh đạo và nhà giáo huyện Na Hang đã được hiện thực hóa trong Ngày hội STEM Na Hang 2023 diễn ra hôm 18/11.

Có thể nói, đây là lần đầu tiên có một huyện vùng cao tổ chức Ngày hội STEM ở cấp độ UBND huyện với sự vào cuộc của tất cả các trường học cùng các ban, ngành, đoàn thể. Trước đó, các huyện khó khăn tương tự như Si Ma Cai (Lào Cai), Mù Cang Chải (Yên Bái), Bình Gia và Văn Quan (Lạng Sơn) đều đã tổ chức thành công Ngày hội STEM nhưng là ở cấp độ ngành giáo dục và đào tạo huyện. Việc tổ chức ở cấp UBND huyện cho phép quy tụ nhiều nguồn lực con người và tạo ra nhận thức trên quy mô lớn hơn, tạo ra hệ sinh thái giáo dục STEM cấp độ cao hơn.

Ngày hội STEM Na Hang 2023 có 18 khu trưng bày với hàng ngàn sản phẩm ở quảng trường huyện, đối diện với chợ huyện nên thu hút được sự chú ý của nhân dân. Đông nhất, thu hút nhất là cuộc thi tên lửa nước của 18 trường THPT, THCS và tiểu học ở ngay giữa quảng trường với hàng trăm người xem. 

Để có cuộc thi tên lửa nước, phó chủ tịch huyện Na Hang và Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện đã cùng với các thầy cô lên dự Ngày hội STEM Quốc gia 2023 ở Hà Nội để học hỏi kinh nghiệm tổ chức và có lời nhờ Ban tổ chức Ngày hội STEM Quốc gia giúp đỡ về chuyên môn.

Ở lĩnh vực công nghệ cao, bốn cuộc thi robot ảo và robot thật riêng của khối tiểu học và riêng của khối trung học đã cho thấy Na Hang là huyện đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang và là một trong số vài quận huyện của cả nước tổ chức được bốn bảng đấu lập trình robot như vậy. Na Hang giờ đây đã tự tin làm chủ được cách tổ chức dạy học và thi đấu lập trình robot. 

Đặc biệt, với robot VEX IQ của Mỹ do cộng đồng STEM và Chương trình Tỏa sáng sức mạnh tri thức trao tặng, trong Ngày hội, học sinh Trường THCS Thị trấn Na Hang đã có màn biểu diễn thành thục trên sân đấu tiêu chuẩn, chỉ sau hai ngày được tập huấn. Và Trường THCS Thị trấn Na Hang cũng đã thành lập đội tuyển robot VEX IQ để chuẩn bị cho Giải vô địch VEX IQ Robotics toàn quốc 2024 dưới sự giám sát của UBND huyện và Phòng Giáo dục và Đào tạo. 

Trong khuôn khổ Ngày hội, còn có hai hội thảo chuyên đề thể hiện tinh thần hội nhập quốc tế của Na Hang. Trong đó, hội thảo chuyên đề buổi sáng có tên Phát huy tiềm năng của nữ sinh trong các hoạt động STEM với nội dung chính là các bài giảng về vẻ đẹp toán học của cô giáo Đào Thị Hồng Quyên dành cho các nữ sinh vùng cao với cách tiếp cận đơn giản, sử dụng các yếu tố toán học đẹp mắt, đặc biệt là các yếu tố hình học trên trang phục của phụ nữ vùng cao.

Trong hội thảo buổi chiều, giáo viên của huyện Na Hang chia sẻ những kinh nghiệm ban đầu và khó khăn phải vượt qua trong việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, robot ảo để việc soạn bài giảng và dạy STEM. Trong đó, có những ý kiến cho rằng, khó khăn chủ yếu là trí tuệ nhân tạo thường cho ra nhiều thông tin hơn mong đợi, dẫn đến phải lọc thông tin. Bên cạnh đó, việc sử dụng từ khóa để ra lệnh cho trí tuệ nhân tạo cũng là một thách thức. Về phía các chuyên gia của Liên minh STEM, họ chia sẻ kinh nghiệm sử dụng điện thoại thông minh để làm cảm biến đo cường độ âm thanh cũng như sử dụng những vật liệu sẵn có ở nông thôn để dạy STEM. Hội thảo cũng thẳng thắn chỉ ra những vấn đề còn phải khắc phục trong học kỳ II, khi ngành giáo dục và đào tạo huyện Na Hang sẽ tổ chức Ngày hội STEM ở từng trường học với mục tiêu ngày hội này đến được với mọi bản làng, học sinh và người dân.

Có thể nói Ngày hội STEM huyện Na Hang đã diễn ra đẹp và vui đúng như tinh thần của một “phiên chợ STEM vùng cao”, nơi mỗi giáo viên, học sinh, nhà trường, bản làng đều có đóng góp theo sức của mình. 

Khác với thành phố lớn, có các trung tâm giáo dục STEM ngoài trường học, việc thúc đẩy giáo dục STEM ở nông thôn và vùng cao phụ thuộc rất nhiều vào việc đào tạo bài bản cho các thầy cô và sự năng động, chủ động của bản thân các thầy cô.

Với việc tập huấn lập trình robot cho các thầy cô chuyên trách ở tất cả các trường phổ thông trong tỉnh, Tuyên Quang đã bước một bước đầu vững chắc trong hành trình Coding Literacy. Và với việc tổ chức Ngày hội STEM hết sức quy mô, quy tụ nhiều thành phần tham gia, huyện Na Hang đã tiến xa hơn một bước nữa trong việc đào tạo thêm nhiều thầy cô có năng lực giảng dạy STEM.

Long Minh

(Bài đăng ở Báo KH&PT số 47)