AI nới rộng khoảng cách số giữa các thế hệ

Theo dữ liệu từ một nghiên cứu dài hạn mang tính đại diện do Đại học Zurich (Thụy Sĩ) thực hiện, trong khi giới trẻ nước này đang dành nhiều thời gian trực tuyến hơn mức mong muốn, thì người lớn tuổi và những người ít hiểu biết về công nghệ số lại đang tụt lại phía sau.

Trong năm 2025, người dân Thụy Sĩ dành trung bình 5,7 giờ trực tuyến mỗi ngày, gấp ba lần so với năm 2011 (1,84 giờ) và nhiều hơn hai giờ so với thời điểm trước đại dịch COVID năm 2019 (3,6 giờ). Trong đó, thanh niên 20 – 29 tuổi dành trung bình tới 8,4 giờ trực tuyến mỗi ngày. “Lần đầu tiên ở nhóm tuổi này, internet trở nên quan trọng hơn so với việc tiếp xúc trực tiếp để tìm kiếm thông tin cũng như giải trí”, GS. Michael Latzer, Khoa Nghiên cứu Truyền thông, Đại học Zurich và người dẫn dắt nghiên cứu, cho biết.

Ngoài ra, kể từ khi ChatGPT ra mắt thị trường tháng 11/2022, tỷ lệ dân số sử dụng AI tạo sinh đã tăng nhanh chóng từ 37% vào năm 2023 lên 54% vào năm 2024 và 73% vào năm 2025. Gần một nửa số người dân Thụy Sĩ hiện sử dụng AI tạo sinh ít nhất một lần một tháng (hàng tuần: 21%; hàng ngày: 17%), và con số này tăng lên 84% ở nhóm người 14 – 19 tuổi. “Việc sử dụng AI thực tế phổ biến hơn đáng kể so với con số đó vì AI ngày càng được tích hợp vào các dịch vụ hàng ngày như công cụ tìm kiếm và chatbot”, GS. Latzer giải thích.

Đáng chú ý, sự phân hóa về kỹ năng số giữa các nhóm tuổi và giữa những người có mức độ hiểu biết về internet khác nhau đang được khuếch đại bởi việc sử dụng AI. Trong khi 91% người 20 – 29 tuổi ở Thụy Sĩ đánh giá kỹ năng internet của họ là tốt hoặc xuất sắc, chỉ có 59% người trên 70 tuổi đánh giá như vậy. Sự khác biệt thậm chí còn lớn hơn với AI tạo sinh: gần một nửa nhóm tuổi 14 – 19, nhưng chỉ 20% người trên 70 tuổi cảm thấy thoải mái khi sử dụng những công cụ này.

Sự khác biệt này còn được phản ánh trong cảm giác thuộc về xã hội thông tin của một người: Chỉ 34% người dân Thụy Sĩ cảm thấy hòa nhập vào xã hội thông tin, ít hơn 25 điểm phần trăm so với năm 2015. Trong khi những người cao tuổi (19%) và những người ít hiểu biết về kỹ thuật số (14%) chiếm tỉ lệ khiêm tốn, những người 20 – 29 tuổi và những người có kỹ năng internet cao hơn cảm thấy hòa nhập sâu sắc hơn nhiều.

Trái với những người cao tuổi và người không sử dụng AI đang bị bỏ lại phía sau, những người trẻ tuổi và người dùng AI lại đang phải vật lộn với tình trạng sử dụng các thiết bị số quá mức. Ngày càng có nhiều người dành nhiều thời gian trực tuyến hơn mức họ mong muốn (38% hiện nay so với 24% năm 2019). 82% thanh thiếu niên 14 – 19 tuổi và 58% người dùng AI muốn giảm thời gian sử dụng internet.

Nghiên cứu cũng cho thấy mặc dù tỷ lệ sử dụng AI cao, nhưng vẫn còn những hoài nghi và lo ngại về những rủi ro tiềm ẩn. Mặc dù phần lớn người dùng thường xuyên (71%) tin rằng AI giúp họ hoàn thành công việc hiệu quả hơn, nhưng chỉ 1/3 trong số này tin rằng AI sẽ cải thiện cuộc sống nói chung. 6/10 người dân Thụy Sĩ lo ngại về việc bị tăng cường giám sát, và 1/3 lo ngại AI tạo sinh sẽ mất kiểm soát hoặc có thể gây ra tình trạng thất nghiệp hàng loạt. Do đó, một nửa số người dân Thụy Sĩ kêu gọi quản lý chặt chẽ hơn đối với AI tạo sinh, vượt xa số người kêu gọi tăng cường giám sát internet nói chung (36%).

Bên cạnh đó, gần một nửa số người dùng internet tại Thụy Sĩ tin rằng AI tạo sinh sẽ phát triển thành AI tổng quát trong tương lai gần, trở thành một ứng dụng đa năng vượt trội hơn con người trong hầu hết mọi lĩnh vực của cuộc sống. Hơn 50% trong số họ kỳ vọng điều đó sẽ xảy ra trong năm năm tới. Những người thường xuyên sử dụng AI có xu hướng tin vào AI tổng quát, nhưng niềm tin đó cũng đi kèm với những lo ngại: 60% công chúng Thụy Sĩ và 49% người dùng AI cho biết họ kỳ vọng AI tổng quát sẽ có những tác động chủ yếu là tiêu cực đến nhân loại. Ngược lại, sự lạc quan lại chiếm ưu thế đối với internet nói chung: 60% cho rằng nó tốt cho xã hội.

Trà My lược dịch từ Đại học Zurich

Nguồn: https://www.news.uzh.ch/en/articles/media/2025/WIP.html