Ăn ít hơn có thể kéo dài tuổi thọ

Nghiên cứu mới cho thấy các yếu tố khác như sức khỏe miễn dịch, gene di truyền và khả năng thích nghi của cơ thể dường như giải thích rõ hơn về mối liên hệ giữa việc giảm calorie và tăng tuổi thọ.

Việc giảm cân và cải thiện quá trình trao đổi chất không giải thích được vì sao chế độ ăn uống nghiêm ngặt có thể giúp con người kéo dài tuổi thọ. Người ta chỉ biết rằng việc cắt giảm lượng calorie nạp vào có thể khiến cơ thể thon gọn hơn và kéo dài tuổi thọ. Hiệu ứng này thường được cho là do giảm cân và thay đổi quá trình trao đổi chất khi ăn ít hơn. 

Giờ đây, một trong những nghiên cứu lớn nhất trên động vật do các nhà khoa học Mỹ thực hiện mở rộng hiểu biết thông thường về việc hạn chế ăn uống có thể góp phần gia tăng tuổi thọ như thế nào. 

Gary Churchill, nhà di truyền học về chuột, đồng dẫn dắt nghiên cứu cho biết “những thay đổi về chuyển hóa là yếu tố quan trọng nhưng lại không dẫn đến việc kéo dài tuổi thọ”. 

Đối với các nhà khoa học quan sát kết quả nghiên cứu thì kết quả này nhấn mạnh sự phức tạp và mang tính cá nhân hóa của phản ứng tự nhiên cơ thể đối với việc hạn chế calorie. 

Trước đây, các nhà khoa học vẫn biết rằng hạn chế calorie – chế độ giảm lượng thức ăn tiêu thụ trong thời gian dài – có thể làm gia tăng tuổi thọ của động vật thí nghiệm. Một số nghiên cứu cho thấy nhịn ăn gián đoạn cũng có thể kéo dài tuổi thọ.

Để tìm hiểu kỹ hơn về cách các chế độ ăn vận hành, các nhà nghiên cứu đã theo dõi sức khỏe và tuổi thọ của 960 con chuột, được chọn từ một quần thể đa dạng, có thể giúp so sánh về sự đa dạng di truyền cho những nghiên cứu trên người sau này. Một vài con chuột được cho ăn theo chế độ giới hạn calorie, một nhóm khác nhịn ăn gián đoạn và số còn lại được ăn một cách tùy ý.

Việc cắt giảm 40% lượng calorie tiêu thụ mang lại hiệu quả kéo dài tuổi thọ tốt nhất, song nhịn ăn gián đoạn và hạn chế calorie cũng gia tăng tuổi thọ trung bình. Những con chuột ăn kiêng cũng thể hiện những thay đổi có lợi về mặt trao đổi chất như giảm lượng mỡ cơ thể và giảm các mức đường huyết.

Tuy nhiên, tác động của các chế độ ăn uống giới hạn đối với quá trình trao đổi chất và kéo dài tuổi thọ không phải lúc nào cũng diễn ra đồng thời. Đáng ngạc nhiên là những con chuột giảm cân nhiều nhất theo chế độ giới hạn calorie có xu hướng chết sớm hơn những con giảm ít cân hơn.

Điều này chứng tỏ các quá trình nằm ngoài sự điều hòa chuyển hóa thông thường sẽ điều khiển cách cơ thể phản ứng với chế độ ăn giới hạn calorie. Cốt lõi để kéo dài tuổi thọ là các đặc điểm liên quan đến sức khỏe miễn dịch và chức năng của hồng cầu. Ngoài ra, dưới áp lực giảm thức ăn, khả năng phục hồi tổng thể có lẽ đã được mã hóa trong gene của động vật cũng đóng vai trò quan trọng.

Churchill giải thích, sự can thiệp (giới hạn calorie) có thể gây căng thẳng. Những con vật có khả năng kháng cự tốt nhất sẽ giảm cân ít nhất, duy trì chức năng miễn dịch và sống lâu hơn.

Những phát hiện này có thể định hình lại cách các nhà khoa học suy nghĩ về nghiên cứu hạn chế ăn uống ở người. Trong một thử nghiệm lâm sàng toàn diện nhất về chế độ ăn ít calorie trên những người khỏe mạnh, không béo phì, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra sự can thiệp giúp giảm tốc độ trao đổi chất – một ảnh hưởng ngắn hạn báo hiệu những lợi ích dài lâu cho tuổi thọ.

Dữ liệu về chuột từ nhóm của Churchill cho thấy các phép đo chuyển hóa có thể phản ánh “tuổi thọ khỏe mạnh” – thời gian sống không mắc bệnh mãn tính và khuyết tật. Song, ta vẫn cần thước đo khác để khẳng định những chiến lược “chống lão hóa” như vậy có thực sự kéo dài tuổi thọ hay không.

Tuy đưa ra cảnh báo về việc suy diễn quá mức từ những kết quả ở chuột sang người, nhưng nhà dịch tễ học nghiên cứu về lão hóa Daniel Belsky cũng thừa nhận nghiên cứu này gia tăng hiểu biết của con người về sự khác biệt giữa tuổi thọ và tuổi thọ khỏe mạnh.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature.□

Trà Giang lược dịch

Nguồn: https://www.nature.com/articles/d41586-024-03277-6

Bài đăng Tia Sáng số 20/2024