Ba nhà khoa học nữ nhận học bổng L’Oréal – UNESCO 2025
Vượt qua hơn 100 đề án khoa học, vào ngày 1/12 vừa qua, tại Hà Nội, đề án của ba nhà khoa học nữ đã giành Giải thưởng Khoa học L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science). Họ được Hội đồng khoa học giải thưởng bình chọn do có nghiên cứu có tầm nhìn khoa học, có tính ứng dụng, tác động trực tiếp đến sự triển bền vững. Giải thưởng có giá trị 150 triệu đồng cho mỗi ứng viên đạt giải.
Theo ban tổ chức, ba nhà khoa học nữ vừa được vinh danh đã mang tới những lời giải rất cụ thể:
PGS. TS. Tô Thị Mai Hương (Phó Trưởng phòng Nghiên cứu, Đổi mới và Hợp tác Quốc tế; Trưởng ban điều hành Trung tâm Đổi mới Sáng tạo và Khởi nghiệp, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội – USTH): Lời giải cho nông nghiệp phát thải thấp
PGS. TS. Tô Thị Mai Hương theo đuổi hướng tiếp cận dùng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác (prime editing) để tăng biểu hiện một số mã gen đặc biệt bằng cách chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs). Mục tiêu của bà là tối ưu phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ. Điều này sẽ tác động tích cực tới hệ vi sinh vật vùng rễ, giúp cắt giảm phát thải mê-tan – loại khí nhà kính mạnh hình thành trong điều kiện kỵ khí ở ruộng lúa. Đây là bước tiến quan trọng để tạo ra giống lúa ưu tú: năng suất cao mà vẫn “nhẹ” khí nhà kính.
Bà được Hội đồng Giám khảo đề cử cho đề án “Nghiên cứu phát triển giống lúa phát thải khí mê-tan thấp và tiềm năng năng suất cao thông qua việc tối ưu phân bổ carbon trong cây và giảm dịch tiết rễ bằng công nghệ chỉnh sửa gen”.
PGS. TS. Phạm Kim Ngọc (Trưởng Bộ môn Vật liệu Nano và Màng mỏng, Khoa Khoa học và Công nghệ Vật liệu, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG-HCM): Lời giải cho AI tiết kiệm năng lượng
Sự bùng nổ của AI đi kèm cơn khát điện năng khổng lồ đã thúc đẩy PGS. TS. Phạm Kim Ngọc tập trung vào nghiên cứu kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (In-Memory Computing) để vượt “nút thắt cổ chai” von Neumann. Bằng việc phát triển memristor – thiết bị có khả năng lưu trữ trạng thái analog mô phỏng khớp thần kinh – đặc biệt là trở nhớ tự chỉnh lưu (SRM), nghiên cứu của bà bao quát từ vật liệu đến linh kiện và vi mạch. Đích đến của bà là các hệ thống phần cứng AI tích hợp cao, xử lý song song hiệu quả và tiết kiệm năng lượng, tiến gần hơn với cơ chế học của não bộ con người.
Bà được Hội đồng Giám khảo đề cử cho đề án “Nghiên cứu và chế tạo linh kiện, vi mạch trở nhớ ứng dụng làm khớp thần kinh nhân tạo trong hệ thống tính toán mô phỏng não”.
TS. Lê Linh (Nghiên cứu viên Sau Tiến sĩ tại Đại học Stanford, Hoa Kỳ): Lời giải cho bài toán lưu trữ năng lượng
TS. Lê Linh theo đuổi nghiên cứu đầy hứa hẹn của pin Lithium–lưu huỳnh (Li–S) với mục tiêu mật độ năng lượng khoảng 350 Wh/kg và vòng đời dài. Dự án thiết kế chất điện giải lỏng đa chức năng, phối hợp đồng dung môi và phụ gia để hạn chế dịch chuyển polysulfide, ổn định lithium kim loại, từ đó tăng dung lượng và độ bền chu kỳ. Nghiên cứu kết hợp thực nghiệm và mô phỏng này giúp làm rõ cơ chế cải thiện hiệu suất, đồng thời tối ưu điện cực và cấu trúc cell, đưa công nghệ Li–S tiến gần hơn tới ứng dụng đại trà.
Bà được Hội đồng Giám khảo đề cử cho đề án “Khoa học và Kỹ thuật Vật liệu, tập trung chuyên sâu vào Đổi mới Pin (Battery Innovation) và Hệ thống lưu trữ năng lượng tiên tiến”.
Tại buổi lễ, ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, cho biết giải thưởng này được trao với niềm tin rằng “khoa học chỉ có thể phát huy tối đa tiềm năng khi phụ nữ được đại diện bình đẳng và trao quyền để dẫn dắt. Việc hỗ trợ phụ nữ trong khoa học không phải là một hành động mang tính biểu trưng, mà là khoản đầu tư cho tương lai chung của tất cả chúng ta.”
Ba đề tài này sẽ tiếp tục tham gia giải thưởng Giải thưởng Khoa học L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học quốc tế. Trước đó, TS. Trần Hà Liên Phương, PGS. TS Nguyễn Thị Hiệp, và PGS. TS Hồ Thị Thanh Vân đã đoạt giải Nhà khoa học trẻ tài năng quốc tế (L’Oreal International Rising Talents) lần lượt trong các năm 2015, 2018 và 2022.
Lễ trao học bổng quốc gia là một phần trong Giải thưởng Khoa học Toàn cầu L’Oreal – UNESCO For Women in Science, được L’Oreal và UNESCO sáng lập từ năm 1989. Giải thưởng đã vinh danh hơn 4,700 nhà khoa học trên khắp thế giới, trong đó có 7 nhà khoa học nữ tiếp tục nhận giải Nobel lãnh vực Khoa học sau khi nhận giải thưởng.
Từ năm 2009, Giải thưởng khoa học L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học đã trao giải cho nhà khoa học Việt Nam nhằm hỗ trợ khuyến khích việc nâng cao kiến thức khoa học, sự sáng tạo và đam mê cho những nhà khoa học nữ. Trong 16 năm qua, Giải thưởng khoa học được dành riêng cho nữ giới này đã vinh danh 41 nhà khoa học nữ xuất sắc Việt Nam qua những nghiên cứu được đánh giá là có ý nghĩa khoa học quan trọng, góp phần cải thiện và thay đổi cuộc sống của cộng đồng và thể hiện niềm đam mê của họ với nghiên cứu khoa học.
