Bật đèn xanh cho đài quan sát sóng hấp dẫn LIGO của Ấn Độ
Đài quan sát với tổng mức đầu tư 177 triệu USD của Ấn Độ sẽ tham gia mạng lưới cảm biến toàn cầu và được tăng cường khả năng dò của mình.
Máy dò của Ấn Độ sẽ tương tự như LIGO tại Mỹ. Nguồn: LIGO Laboratory
Ấn Độ sẽ bắt đầu xây dựng một bản sao LIGO của Mỹ, sau khi địa điểm xây dựng của dự án đã được chính thức thông qua.
Đài quan sát, có mức kinh phí 12,6 tỷ rupees (tương đương 177 triệu USD), được ấn định hoàn thành vào năm 2024, sẽ được xây dựng tại khu Hingoli, bang Maharashtra ở phía Tây Ấn Độ.
Cỗ máy dò sẽ giúp các nhà khoa học mở rộng khu vực quan sát sóng hấp dẫn trên bầu trời – những gợn sóng trên bề mặt không thời gian – để họ có thể có được dữ liệu. Một nhóm các nhà khoa học Ấn Độ đã từng hợp tác với các đồng nghiệp Mỹ lại LIGO từ năm 2016. Trước đó một năm, LIGO đã có khám phá đầu tiên về sóng hấp dẫn – năng lượng sinh và tỏa ra từ cuộc va chạm của hai lỗ đen – qua đó xác nhận dự đoán của Albert Einstein và mở ra một cách mới trong nghiên cứu vũ trụ.
Thiết bị dò sóng hấp dẫn của Ấn Độ sẽ là chiếc đài quan trắc thứ 6 trên thế giới và được thiết kế tương tự cỗ máy ở Hanford, Washington và Livingston, Louisiana. “Chúng ta có thể thấy sự hứng khởi của rất nhiều nhà thiên văn”, theo Tarun Souradeep – nhà vũ trụ học tại Trung tâm Thiên văn học và vật lý thiên văn Liên trường đại học (IUCAA) tại Pune và là người phụ trách dự án Khoa học sóng hấp dẫn và phân tích dữ liệu của cỗ máy dò mới.
Souradeep cho biết, LIOG tiên tiến của Ấn Độ (aLIGO) được chờ đợi sẽ giúp các nhà nghiên cứu thực hiện ba chủ đề chính: xác định nguồn của sóng hấp dẫn chính xác 5 đến 10 lần hơn hiện nay; thực hiện các tính toán chính xác về những kích thước của lỗ đen; khám phá thêm những thông tin quan trọng về tỷ lệ giãn nở của vũ trụ.
Ấn Độ vốn có truyền thống mạnh về mảng lý thuyết của vật lý thiên văn, Ashutosh Sharma – tổng thư ký Cục KH&CN (Bộ KH&CN Ấn Độ) nhận xét. “aLIGO sẽ đem lại cơ hội cho các nhà thiên văn Ấn Độ trở thành đối tác với cộng đồng nghiên cứu toàn cầu và mang những nhận thức mới về lĩnh vực đang có nhiều biến chuyển mạnh mẽ này,” ông nói.
Nỗ lực hợp tác
Ủy ban Năng lượng nguyên tử Ấn Độ và Cục KH&CN đã ký một biên bản ghi nhớ với Quỹ Khoa học Mỹ về dự án LIGO vào tháng 3/2016.
Với thỏa thuận này, Phòng thí nghiệm LIGO – được Viện Công nghệ California (Caltech) tại Pasadena và Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) ở Cambridge điều hành – sẽ cung cấp phần cứng cho một giao thoa kế hoàn chỉnh ở Ấn Độ, dữ liệu kỹ thuật và thiết kế cũng như tập huấn và hỗ trợ lắp đặt và những nhiệm vụ liên quan đến cơ sở hạ tầng hỗ trợ khác.
Ấn Độ sẽ cung cấp địa điểm, hệ thống phòng chân không và cơ sở hạ tầng cần thiết để lắp đặt và điều hành máy dò, cũng như các phòng thí nghiệm, vật liệu… và những trang thiết bị cho lắp đặt.
IUCAA được đặt kế hoạch sử dụng kinh phí từ chính phủ Ấn Độ, khoảng 1 tỷ rupees cho địa điểm và giải phóng mặt bằng, tăng cường kỹ năng sử dụng các thiết bị cho những nhà thiên văn Ấn Độ tham gia dự án. Viện nghiên cứu Vật lý plasma ở Gandhinagar và Trung tâm Công nghệ tiên tiến Raja Ramanna tại Indore sẽ là những đối tác của dự án.
Các nhà khoa học chờ đợi chính phủ Ấn Độ cấp toàn bộ kinh phí vào năm 2020, sau khi đệ trình một bản báo cáo chi tiết về dự án.
Anh Vũ dịch
Nguồn: https://www.nature.com/articles/d41586-019-00184-z
