Biến thể “đột biến kép”: Đổ thêm dầu vào khủng hoảng Covid-19 Ấn Độ

Hành vi của con người có lẽ là nguyên nhân chính gây ra làn sóng bùng phát Covid-19 thứ hai ở Ấn Độ hơn là các biến thể mới phát sinh như hiện nay. Nhưng sự kết hợp của hai yếu tố này đang dẫn tới hậu quả vô cùng thảm khốc. Mỗi ngày trong tuần, Ấn Độ đã ghi nhận trung bình 340.000 trường hợp nhiễm coronavirus mới; có những ngày lượng người chết vượt quá con số 3.300.

Người mẹ đang nhận được oxy miễn phí và Manoj Kumar ngồi cạnh bên trong chính chiếc xe của mình, ở đợt bùng phát Covid -19 tại Ghaziabad, Ấn Độ, ngày 24 tháng 4 năm 2021. Ảnh: Reuters 

Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy vaccine vẫn có hiệu quả. 

Hành vi của con người có lẽ là nguyên nhân chính gây ra làn sóng bùng phát Covid-19 thứ hai ở Ấn Độ hơn là các biến thể mới phát sinh như hiện nay. Nhưng sự kết hợp của hai yếu tố này đang dẫn tới hậu quả vô cùng thảm khốc. Mỗi ngày trong tuần, Ấn Độ đã ghi nhận trung bình 340.000 trường hợp nhiễm coronavirus mới; có những ngày lượng người chết vượt quá con số 3.300. 

Số ca Covid-19 tăng đột biến này diễn ra chỉ ba tháng sau khi Bộ trưởng Y tế Ấn Độ thông báo “Ấn Độ đã ngăn chặn thành công đại dịch.” Ông tin rằng các nghiên cứu dựa trên một mô hình toán học “Mẫu lớn Ấn Độ (Indian Supermodel)”, cho thấy đất nước “có thể đã đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng” thông qua việc lây nhiễm tự nhiên. 

Nhưng mô hình có sai sót và kết quả bị sai lệch do thiếu dữ liệu chính xác. Hiện nay số ca nhiễm mới hằng ngày đã làm tê liệt hệ thống chăm sóc sức khỏe; Nguồn cung cấp oxy và phương tiện chăm sóc sức khỏe cá nhân đã hết, không còn giường bệnh. Đã xuất hiện những trường hợp chết trên vỉa hè và trên đường, khi họ chờ đợi bên ngoài bệnh viện. 

Một biến thể trỗi dậy

Khi nhận thấy nguy cơ bùng phát lây nhiễm biến thể của B.1.1.7 – biến thể lần đầu tiên được phát hiện ở Vương quốc Anh, Chính phủ Ấn Độ đã thành lập một mạng lưới đa phòng thí nghiệm có tên là Liên đoàn bộ gene SARS-CoV-2 Ấn Độ (INSACOG) để theo dõi sự tiến triển của SARS-CoV-2. Vào ngày 24/3, sau khi giải trình tự chưa đến 1% tổng số mẫu coronavirus được thu thập từ các phòng thí nghiệm thành viên trên toàn quốc, INSACOG thông báo họ đã tìm thấy “một biến thể đột biến kép mới”. Điều khiến các nhà khoa học cảnh báo là biến thể này mang các đặc điểm từ hai dòng họ đáng lo ngại: Biến thể B.1.617 Ấn Độ của SARS-CoV-2 mang hai đột biến: E484Q (tương tự như E484K, một đột biến được tìm thấy ở Vương quốc Anh (dòng B.1.1.7)) và L452R (được tìm thấy trong các biến thể lây lan nhanh ở California, Mỹ (B.1.427 và B.1.429). Trước đó, cả hai đột biến đều được tìm thấy riêng biệt trong nhiều mẫu coronavirus khác, nhưng chúng đã được ghi nhận cùng nhau lần đầu tiên ở Ấn Độ.

Nhưng thực tế thì đột biến đã được giải trình tự và mã di truyền của nó đã được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu toàn cầu vào tháng 10 năm 2020. Nhưng rồi “có vẻ như nó không được chú ý”, David Montefiori, nhà nghiên cứu miễn dịch virus và phát triển vaccine tại Viện vaccine cho người Duke nói. Biến thể mới này đã lây lan nhanh chóng, gây ra hơn 60% tổng số ca nhiễm coronavirus chỉ riêng ở bang Maharashtra, là nơi có báo cáo số lượng nhiễm lớn nhất ở Ấn Độ.

Biến thể mới B.1.617, mang hai đột biến đã biết: ở vị trí 452 của protein spike và ở vị trí 484, vẫn được gọi là “đột biến kép”. Nhưng trên thực tế, B.1.617 mang theo những 11 đột biến khác – như vậy là tổng cộng là 13 đột biến, trong đó có bảy đột biến nằm trong protein spike, tạo cho virus cấu trúc “vương miện” đặc trưng của nó. Virus sử dụng các protein spike để bám vào protein thụ thể ACE2 trên bề mặt của phổi và các tế bào khác của con người, sau đó lây nhiễm chúng. Một đột biến thứ tám trong B.1.617 nằm ở điểm giữa của protein spike chưa trưởng thành – và cũng được tìm thấy trong một số biến thể ở New York – có thể làm tăng khả năng lây truyền của virus, tạo cho nó một lợi thế thích nghi tốt hơn.

Vị trí quan trọng của đột biến

Grace Roberts, một nhà virus học tại Đại học Queen Belfast, cho biết: “Đó là thứ xảy ra khá nhiều ở virus. “Các protein bề mặt tiến hóa nhanh hơn, đặc biệt là với một loại virus mới, [vì] nó muốn tiến hóa để liên kết với các tế bào tốt hơn”.

Vì protein spike bao phủ bề mặt của virus SARS-CoV-2, nên nó là mục tiêu chính của hệ miễn dịch. Các tế bào miễn dịch tạo ra các kháng thể nhận biết, liên kết với virus và “vô hiệu hóa” nó. Đó là lý do tại sao, tất cả các vaccine Covid-19 hiện tại cũng sử dụng protein spike để đào tạo khả năng miễn dịch cơ thể.

Mặc dù là ngẫu nhiên, nhưng các đột biến trong protein spike thay đổi hình dạng và cấu trúc của nó có thể giúp virus tránh được các kháng thể. Những sự thích nghi này làm tăng khả năng tồn tại và tái tạo của virus. Bất kỳ đột biến nào trong protein spike đều có khả năng tác động đến kiểu hình trung hòa của virus và khả năng lây nhiễm, khả năng lây truyền của nó và khả năng gây bệnh. Chẳng hạn, trước đó, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng các biến thể California mang đột biến L452R ít chịu tác động từ các kháng thể sau khi tiêm vaccine hơn. Tương tự, các nghiên cứu cho thấy đột biến L452R có thể làm tăng số lượng virus có thể lây nhiễm sang một tế bào, có khả năng thúc đẩy sự nhân lên của virus và giúp virus liên kết chặt chẽ hơn với thụ thể ACE2 trên bề mặt tế bào. 

Montefiori cho biết, chỉ cần một đột biến tại vị trí E484, như trường hợp của các biến thể B.1.351 và P.1, có thể giúp virus thoát khỏi các kháng thể trung hòa. Cùng với đột biến L452R, cũng có khả năng chịu trách nhiệm giúp virus trốn tránh các kháng thể, thì B.1.617 có thể là một biến thể rất rắc rối.

Đã “quá giang” đi khắp thế giới

B.1.617 đã nhanh chóng được quá giang trên toàn cầu và lan rộng ra toàn thế giới. Vào ngày 3/4, biến thể B.1.617 được xác định trên một bệnh nhân ở Mỹ. Giờ đây thì biến thể B.1.617 hiện đã được xác định ở 16 quốc gia trên tất cả các lục địa, ngoại trừ châu Phi. 

Sự xuất hiện của nhiều biến thể lây truyền hơn cho thấy những hạn chế lớn trong hiện trạng giám sát toàn cầu không chỉ đối với SARS-CoV-2 mà còn tất cả các bệnh mới ở các khu vực xa xôi. INSACOG dự kiến ​​sẽ giải mã 5% các mẫu dương tính từ tất cả các tiểu bang nhưng điều đó vẫn còn rất xa vời. Họ mới chỉ giải trình tự được 13.614 mẫu vào ngày 15/4.

Ở ngay chính Ấn Độ, người ta áng khoảng 10% các ca mắc là nhiễm biến thể mới. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng lưu ý rằng số lượng chuỗi virus được phân tích ở Ấn Độ [khoảng 100 chuỗi mỗi ngày] nhỏ hơn nhiều so với số người bị nhiễm ở Ấn Độ [khoảng 300.000 mỗi ngày]. Do đó, họ vẫn không đủ dữ liệu để chắc chắn rằng sự gia tăng Covid khổng lồ hiện nay ở Ấn Độ là do B.1.617 hay không. 

“Tôi thấy rất rõ ràng là Ấn Độ cần giải trình tự gene với một tỷ lệ cao hơn nhiều. Thường mọi người hỏi cụ thể là bao nhiêu? Vương quốc Anh là tiêu chuẩn vàng về việc này, có thể từ 5 đến 10%. Trong khi Ấn Độ mới chỉ đạt ít hơn 1%.” Tiến sĩ Ashish Jha, một chuyên gia về chính sách y tế cộng đồng tại Đại học Brown, cho biết. Việc Ấn Độ chưa đủ khả năng đánh giá giám sát không phải nỗi lo của riêng nước này mà thực ra chính là một vấn đề toàn cầu. Hiện nay nước này chiếm 1/3 tổng số ca nhiễm Covid được ghi nhận hằng ngày trên toàn thế giới (trong khi nhiều chuyên gia nghi ngờ rằng con số trong thực tế ở Ấn Độ có thể còn cao hơn).

Tiêm chủng là lối thoát

Mặc dù việc giám sát bộ gene của các biến thể là rất quan trọng, nhưng mỗi điều đó không thể ngăn chặn các đợt bùng phát mới, các sự kiện siêu lây lan hoặc ngăn chặn đại dịch. Giám sát bộ gene chỉ có thể giúp các nhà khoa học theo dõi nơi lây nhiễm, cách thức và vị trí virus lây lan. Trước tình hình hiện nay các nhà virus học như Benjamin Pinsky, Trung tâm Y khoa Đại học Standford tin vào một lối thoát: “Tiêm chủng càng nhiều càng tốt, càng nhanh càng tốt, đó là chìa khóa để kiểm soát đại dịch này”.

Có một số bằng chứng sơ bộ cho thấy vaccine hiện có hiệu quả chống lại B.1.617 và các biến thể khác. “Và trong khi việc triển khai đó tiếp tục, điều quan trọng là mọi người phải tuân thủ tất cả các biện pháp can thiệp sức khỏe cộng đồng mà mọi người đã chán nghe về nó, nhưng vẫn có hiệu quả vượt trội trong việc chống lại sự lây lan của căn bệnh truyền nhiễm này,” Pinsky nói thêm. “Những biện pháp đó là đeo khẩu trang, giãn cách xã hội và rửa tay. Tất cả những điều đó vẫn hoạt động chống lại các biến thể và chúng ta nên tiếp tục làm điều đó cho đến khi, bạn biết đấy, nhiều cá thể được tiêm chủng hơn”.□

Hạ Nhiên lược thuật 
https://www.nationalgeographic.com/science/article/this-double-mutant-variant-is-adding-fuel-to-indias-covid-19-crisis?