Cho con bú giúp tăng cường tế bào miễn dịch bảo vệ khỏi ung thư vú
Các tế bào T đặc biệt có khả năng sống lâu hàng chục năm sau khi người phụ nữ sinh con, giúp giảm nguy cơ ung thư vú.
Mang thai và cho con bú kích hoạt sự tích tụ của các tế bào miễn dịch đặc biệt, có vai trò giảm nguy cơ phát triển ung thư vú — theo một nghiên cứu trên người và chuột, được công bố trên tạp chí Nature.
Từ lâu, y học đã biết rằng phụ nữ cho con bú có nguy cơ ung thư vú thấp hơn, nhưng cơ chế bảo vệ này vẫn chưa được hiểu rõ. Trong thời kỳ mang thai và sau sinh, tuyến vú trải qua quá trình tái cấu trúc mạnh mẽ, chuẩn bị sản xuất sữa nuôi con. Khi cai sữa, tuyến vú lại bước vào giai đoạn gọi là “thoái triển” (involution) — các tế bào mới được tạo ra, còn những tế bào cũ hoặc tổn thương bị loại bỏ.
Theo bác sĩ Sherene Loi, chuyên khoa ung thư tại Trung tâm Ung thư Peter MacCallum (Melbourne, Úc) và đồng tác giả nghiên cứu, chính giai đoạn này là “tác nhân chính” thu hút các tế bào miễn dịch đặc biệt — gọi là tế bào T CD8+ — đến mô tuyến vú. Ngoài ra, các yếu tố khác như protein sữa, vật chất ngoại lai từ cơ thể em bé, tình trạng viêm vú hoặc virus cũng có thể kích hoạt sự tập trung của tế bào T trong mô vú.
Lượng tế bào T tăng mạnh sau sinh
Nhóm của Loi tiến hành nghiên cứu gồm ba phần. Trước hết, họ phân tích mô vú từ 260 phụ nữ khỏe mạnh từng phẫu thuật cắt bỏ tuyến vú phòng ngừa hoặc thu nhỏ ngực. Một số người có nguy cơ ung thư vú cao, số khác bình thường. Kết quả cho thấy những phụ nữ từng sinh con có lượng tế bào T cao hơn, và các tế bào này tồn tại rất lâu — có thể tới 50 năm sau sinh.
Tiếp đó, nhóm sử dụng chuột thí nghiệm để xác định xem mang thai và cho con bú có thật sự giúp bảo vệ chống ung thư hay không. Họ chia chuột cái thành ba nhóm: Chuột chưa từng sinh con; Chuột sinh con nhưng bị tách con ngay sau sinh (ngừng bú cưỡng bức); Chuột trải qua đầy đủ quá trình mang thai, cho bú và cai sữa.
Khi cấy tế bào ung thư vào mô tuyến vú, nhóm chuột đã cho bú có khối u nhỏ hơn và chứa nhiều tế bào T hơn so với nhóm bị tách con. “Miễn dịch được tăng cường không chỉ ở tuyến vú mà còn toàn cơ thể. Quá trình cho bú thật sự làm thay đổi hệ miễn dịch toàn thân,” Loi cho biết.
Cuối cùng, nhóm nghiên cứu phân tích dữ liệu từ hơn 1.000 phụ nữ mắc ung thư vú thể ba âm tính (triple-negative breast cancer) — loại ung thư ác tính thường gặp ở phụ nữ dưới 40 tuổi. Tất cả những người này đều đã từng sinh con. Kết quả cho thấy phụ nữ có cho con bú có tỷ lệ sống sót cao hơn, và trong khối u của họ có nhiều tế bào T hơn so với người không cho con bú.
Bác sĩ Julia Ransohoff, chuyên khoa ung thư tại Đại học Stanford (Mỹ), nhận định nghiên cứu này “rất sáng tạo” khi kết hợp dữ liệu từ người và chuột, chứng minh rằng quá trình cho con bú và thoái triển tuyến vú kích hoạt miễn dịch chống ung thư nhờ tế bào T CD8+. Ngoài ra, các tế bào này có liên quan đến khả năng thu nhỏ khối u thể ba âm tính, và một phần trong số đó có thể tồn tại trong cơ thể suốt hàng thập kỷ sau sinh, bà nói thêm.
Ý nghĩa điều trị
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi cần giải đáp, Ransohoff cho biết — chẳng hạn tế bào T nhắm tới loại protein nào, làm thế nào chúng nhân lên và tồn tại lâu như vậy, hay chúng tương tác ra sao với các loại ung thư nhạy cảm hormone. Kết quả cũng có thể mở đường cho các hướng điều trị mới bằng liệu pháp miễn dịch.
Loi nhấn mạnh rằng có nhiều lý do khiến không phải ai cũng có thể hoặc muốn cho con bú — bao gồm vấn đề y tế, thiếu hỗ trợ nuôi con bằng sữa mẹ, rào cản nơi làm việc hoặc lựa chọn cá nhân. Hơn nữa, ngày càng nhiều người quyết định không sinh con. Hiểu được cách thức cơ chế miễn dịch chống ung thư này hoạt động có thể mang lại lợi ích cho tất cả, vì nó có thể dẫn đến việc phát triển vắc-xin phòng ngừa ung thư vú.
“Chúng tôi muốn biết chính xác tế bào T đang phản ứng với điều gì,” Loi nói, “vì nếu hiểu được, chúng tôi có thể tạo ra những chiến lược mô phỏng hiệu ứng bảo vệ của việc cho con bú.”
Phạm Nhung
