Chủng cúm ‘nhỏ’ có thể có nguy cơ gây đại dịch cho người
Các thực nghiệm cho thấy chủng H9N2 đã thích ứng với tế bào người nhưng các trường hợp lan truyền giữa người với người vẫn còn chưa xuất hiện.
Một virus cúm gia cầm thường không được chú ý bởi nó thường chỉ gây ra bệnh không đáng kể ở chim chóc, gia cầm giờ đã có tiềm năng gây đại dịch cho người, theo một nhóm nghiên cứu đã dò theo cách virus H9N2 trở nên thích ứng tốt hơn với việc lây nhiễm cho người. Họ nói cần phải giám sát virus này nhiều hơn nữa.
Vài năm trước, việc giám sát mới chỉ tập trung vào chủng cúm H5N1, vốn từng lan truyền trên phần lớn châu lục và là nguyên nhân dẫn đến bệnh nặng và tử vong ở người. Kể từ năm 2020, H5N1 đã gây ra cái chết của 21 người. Tại Bắc Mỹ, virus này lan truyền giữa bò sữa trang trại.
Chủng cúm H9N2 ít được chú ý hơn, theo Kelvin To, nhà vi sinh vật lâm sàng ở ĐH Hong Kong, bất chấp là virus này là chủng phổ biến thứ hai của virus cúm gia cầm có thể lây cho người. H9N2 là nguyên nhân làm lây nhiễm 173 ngưởi kể từ năm 2015, chủ yếu ở Trung Quốc, To nói. Ông mới trình bày nghiên cứu của nhóm mình tại Hội nghị Liên minh nghiên cứu đại dịch ở Melbourne, Australia vào ngày 27/10.
H9N2 có thể phổ biến nhiều hơn chúng ta biết, theo Michelle Wille, người nghiên cứu về cúm gia cầm tại Viện Truyền nhiễm và miễn dịch Peter Doherty ở Melbourne. Việc lây nhiễm của chủng cúm này có thể không được chú ý bởi chúng không dẫn đến tình trạng nhiễm nặng hoặc nhập viện, hoặc bởi vì người ta thường chỉ xét nghiệm với virus H5N1 thôi, cô bổ sung thêm.
Những thay đổi di truyền
Các nhà khoa học đã tìm ra bằng chứng lây truyền từ người sang người của H9N2, vốn là yếu tố có thể dẫn đến một đại dịch. Nhưng To và nhóm nghiên cứu đã tìm thấy việc H9N2 đã thay đổi di truyền bắt đầu từ năm 2015 để cho virus này dễ lây truyền hơn. Trong các thực nghiệm trên tế bào, một phiên bản virus H9N2 thu thập được vào năm 2024 đã lây nhiễm trên tế bào người nhiều hơn so với mẫu được thu thập năm 1999. Phiên bản hiện đại chứng tỏ đã cải thiện khả năng bám dính với vô số thụ thể lên tế bào người. Điều này có nghĩa là virus này đã thích ứng để lan truyền giữa con người, theo báo cáo của To và cộng sự trong Emerging Microbes & Infections vào đầu tháng này.
Virus này có thể đã trải qua nhiều thay đổi trước khi nó dã trở nên bền vững trong lây truyền giữa con người, Wille nói. Virus này đã thay đổi để gắn một cách thích hợp hơn với thụ thể tế bào người thay vì các thụ thể trong các tế bào gia cầm và đã thích ứng với cách phát triển trong các nhiệt độ và độ pH của người, vốn khác biệt với chim và gia cầm.
Cần gia tăng việc giám sát và truyền thông về nguy cơ của cúm gia cầm, Wille nói. Một phần của vấn đề này là các quốc gia không đòi hỏi báo cáo tình trạng lây nhiễm do các chủng cúm mà được coi là khả năng gây bệnh thấp như H9N2.
To cho rằng, việc giám sát virus chặt chẽ hơn giữa động vật có vú có mối liên hệ chặt chẽ với chim hoang dã hay gà có thể giúp các nhà khoa học hiểu được liệu virus này đã từng thích ứng với các loài động vật có vú khác không.
Ông lo ngại, khi các loài động vật lây nhiễm nhiều chủng cúm khác nhau, vật chất di truyền sẽ bị trộn lẫn và sắp xếp khi các virus tái sao chép bên trong tế bào và có thể tạo ra các virus mới có tiềm năng lây nhiễm cho người. Các nhà khoa học lo ngại sự tái tổ hợp này cũng có thể xảy ra ở trên người. To nói, nhóm nghiên cứu của ông tìm thấy vật liệu di truyền từ H9N2 giữa các virus có thể là nguyên nhân bùng phát bệnh cúm gia cầm trước đây ở người.
Nhàn Nguyễn
doi: https://doi.org/10.1038/d41586-025-03519-1
