Con người tự tạo ra tế bào não mới suốt đời
Các phát hiện có giúp các nhà khoa học tìm ra phương pháp trị liệu cho những bệnh sa sút trí tuệ như Alzheimers, sa sút trí tuệ.
Các neuron mới trong phần não liên quan tới học tập, trí nhớ và cảm xúc của con người. Nguồn: The Guardian
Con người tiếp tục sản xuất ra các neuron mới trong phần não liên quan tới học tập, trí nhớ và cảm xúc suốt tuổi trưởng thành, thay vì dừng lại khi đến tuổi thành niên như các nghiên cứu cũ.
Nhiều neuron mới được sản xuất ở vùng hải mã (hippocampus) ở trẻ sơ sinh, nhưng vấn đề gây tranh cãi là liệu quá trình này có tiếp tục trong giai đoạn trưởng thành không – nếu có, liệu tỷ lệ này có giảm theo tuổi như ở chuột và động vật linh trưởng không phải là con người. Mặc dù một số nghiên cứu đã tìm thấy các neuron mới ở vùng hải mã của người lớn tuổi nhưng một nghiên cứu mới đây chặn đứng ý tưởng này khi tuyên bố rằng các neutron mới ở vùng hải mã không thể được phát hiện ở cuối tuổi vị thành niên.
Hiện nay một nhóm các nhà khoa học khác đã công bố ngược lại, tiết lộ rằng những neuron mới được sản xuất ở vùng này của người trưởng thành và không giảm theo độ tuổi. Theo nhóm thực hiện, phát hiện này có thể giúp tìm ra các cách trị liệu các bệnh từ Alzheimer tới tâm thần. TS. Maura Boldrini (ĐH Columbia, New York) , tác giả chính của nghiên cứu xuất bản trên Cell Stem Cell, nói: “Phần thú vị là các neuron đã ở đó trong suốt cuộc đời. Có vẻ như cơ chế tạo ra neuron ở con người thực sự khác với chuột – loại có tốc độ sản xuất neutron giảm xuống theo độ tuổi rất nhanh –nó nghĩa là chúng ta cần những neuron này cho khả năng học tập phức tạp và những phản hồi liên quan đến hành vi nhận thức về cảm xúc.”
Boldrini và cộng sự đã xem xét vùng hải mã ở 28 đàn ông và phụ nữ tuổi từ 14 đến 79, vốn được thu thập chỉ vài giờ sau khi họ mất. Quan trọng là tất cả những đối tượng này đều khỏe mạnh trước khi chết, không giống như nhiều nghiên cứu trước đây. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng một số kỹ thuật để kiểm tra mức độ hình thành mạch máu mới, khối lượng và số tế bào ở các giai đoạn trưởng thành khác nhau trong một khu vực gọi là vùng hồi răng (dentate gyrus) thuộc vùng hải mã, nơi các neuron mới đang được tạo ra.
“Theo các nghiên cứu trên chuột, có những tế bào gốc vạn năng là những tế bào không có chức năng, thụ động và có thể trải qua quá trình phân chia”, Boldrini cho biết thêm, một số nghiên cứu đã gợi ý rằng chúng ta được sinh ra với số lượng hữu hạn các “tế bào mẹ” kiểu này. Các tế bào con là những tế bào được phân chia theo số mũ và tạo ra nhiều tế bào hơn và được khu biệt thành neuron. Nhóm phát hiện các cấp độ của “tế bào mẹ” giảm xuống theo tuổi tác ở phía trước và trung tâm vùng hồi răng. Tuy nhiên, các tế bào vẫn tăng lên chứ không giảm, và nhóm tìm thấy hàng ngàn neuron mới, chưa trưởng thành trong vùng hồi răng vào thời điểm tử vong, bất kể tuổi tác.
Boldrini nói: “Chúng ta có thể tiếp tục tạo ra đủ neuron với lượng “tế bào mẹ” ít hơn.” Tuy nhiên số lượng tế bào sản xuất chất liên quan đến sự giãn nở thần kinh – khả năng để bộ não thay đổi hay “hồi phục” đã giảm ở vùng hồi răng trước. Bà nhận xét: “Mặc dù chúng ta tiếp tục tạo ra neuron mới nhưng chúng có thể ít dẻo dai hơn hoặc tạo ra ít kết nối hơn hay di chuyển ít hơn.” Các tác giả cũng lưu ý đây là nguyên nhân giải thích vì sao ngay cả khi khỏe mạnh thì con người cũng dễ bị tổn thương và việc tạo ra các tế bào mới, trong đó có neuron, có thể góp phần giúp chúng ta thoát khỏi sự suy giảm nhận thức hay suy giảm cảm xúc.
Theo Boldrini, điều quan trọng hiện nay là xem xét những gì xảy ra với não của những người mắc Alzheimer hay vấn đề liên quan đến cảm xúc vì nếu có khác biệt trong sự hình thành các tế bào mới trong vùng hải mã, nó có thể cung cấp cho các nhà khoa học những đích điều trị mới.
TS. Mercedes Paredes từ Đại học California San Francisco, tác giả của bài báo mới xuất bản tháng trước về việc người trưởng thành không phát triển các neuron mới, không bị thuyết phục với công bố này: “Chúng tôi không nghĩ rằng nghiên cứu mới này thách thức những gì chúng tôi đã quan sát được: Nếu việc sản sinh tế bào thần kinh vẫn tiếp tục ở vùng hải mã người trưởng thành thì đây là hiện tượng vô cùng hiếm”. Nhưng TS. Niels Haan (ĐH Cardiff) nói rằng ông đã tin vào việc neuron mới được tạo ra trong não người trưởng thành dù chức năng của chúng vẫn chưa rõ ràng: “Từ nghiên cứu các mô hình động vật chúng tôi biết là neuron sản sinh mới ở người trường thành là để đáp ứng yêu cầu trong quá quá trình học tập và ghi nhớ, và có những bằng chứng cho thấy việc sản sinh neuron bị gián đoạn trong một số bệnh tâm thần. Đây sẽ là lĩnh vực hứa hẹn cho những phương pháp điều trị tiềm năng.”
Thanh Trúc dịch
