GanLum: Bước tiến trong cuộc chiến chống sốt rét ở châu Phi
Nếu được phê duyệt, GanLum có thể được lưu hành trên thị trường trong vòng khoảng một năm rưỡi tới, theo hãng sản xuất.
Một loại thuốc sốt rét mới đang mang lại những kết quả thử nghiệm triển vọng, mở ra hy vọng cho châu Phi trong bối cảnh tình trạng kháng thuốc tại lục địa này ngày càng gia tăng. Trong một thử nghiệm lâm sàng, ganaplacide-lumefantrine (GanLum) đã chữa khỏi 97,4% người tham gia, vượt qua phương thức điều trị hiện hành, vốn đạt tỷ lệ 94%.
Novartis, công ty có trụ sở tại Basel (Thụy Sĩ) và là đơn vị phát triển GanLum, cho biết họ đang chuẩn bị hồ sơ trình các cơ quan quản lý. Họ dự định lưu hành thuốc trong vòng 12-18 tháng tới. Đây sẽ là nhóm thuốc sốt rét mới đầu tiên được phê duyệt sau hơn 25 năm.
Giải bài toán kháng thuốc
Sốt rét là bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây sang người chủ yếu qua muỗi. Mỗi năm, có hàng trăm triệu người mắc phải căn bệnh này và trong đó gần 600.000 đã tử vong, phần lớn là trẻ em dưới 5 tuổi.
Hiện nay, các thuốc điều trị sốt rét phổ biến nhất đều dựa trên artemisinin, một hoạt chất có nguồn gốc thực vật, có khả năng tiêu diệt ký sinh trùng nhanh chóng. Tuy nhiên, một số khu vực ở châu Phi và Đông Nam Á đã ghi nhận nhiều ca kháng artemisinin. “Chúng ta đang rất cần những thuốc điều trị sốt rét không phụ thuộc artemisinin,” chuyên gia sốt rét Philip Rosenthal (Đại học California, San Francisco) nhận định.
Việc có thêm lựa chọn mới là chìa khóa trong trường hợp các liệu pháp hiện nay giảm hiệu lực. Vì vậy, khi GanLum ngày càng tiến gần hơn đến bước được phê duyệt, George Jagoe, Phó chủ tịch Medicines for Malaria Venture (Geneva), lại càng cảm thấy nhẹ nhõm. Medicines for Malaria Venture là đơn vị hợp tác với Novartis trong quá trình phát triển loại thuốc này, cả về tài chính lẫn chuyên môn khoa học.
Kết quả thử nghiệm được công bố mới đây tại hội nghị thường niên của Hiệp hội Y học Nhiệt đới & Vệ sinh (ASTMH) tại Toronto, Canada. Các nhà nghiên cứu đã so sánh GanLum với artemether-lumefantrine, phác đồ điều trị chuẩn dựa trên artemisinin. Họ tiến hành thử nghiệm trên 1.688 trẻ em và người lớn mắc sốt rét tại 12 quốc gia ở vùng cận Sahara châu Phi.
Đa dạng phương án
Dữ liệu cho thấy GanLum loại sạch ký sinh trùng mang đột biến liên quan đến kháng artemisinin chỉ trong khoảng 47 giờ, nhanh hơn nhiều so với phác đồ chuẩn, vốn mất khoảng 71 giờ.
Nghiên cứu còn cho thấy rằng GanLum có thể ngăn lây truyền hiệu quả hơn nhờ tiêu diệt ký sinh trùng ở giai đoạn sinh sản – thời điểm chúng có thể lây sang muỗi. “Đây là một điểm cộng cực kỳ lớn,” David Fidock, nhà nghiên cứu sốt rét tại Đại học Columbia và là Chủ tịch ASTMH, nhấn mạnh.
Dẫu vậy, Rosenthal lưu ý: dù GanLum tránh được cơ chế kháng artemisinin, hai thành phần của thuốc vẫn có nguy cơ tạo ra kháng thuốc theo thời gian.
Theo nhà nghiên cứu sốt rét Abdoulaye Djimdé (Đại học Khoa học, Kỹ thuật và Công nghệ Bamako, Mali), GanLum sẽ hữu ích không chỉ ở những nước đã ghi nhận kháng artemisinin mà còn trong chiến lược dùng nhiều phác đồ điều trị song song để làm chậm quá trình kháng thuốc. Ông tin GanLum sẽ đóng vai trò quan trọng trong kho vũ khí chống sốt rét, kể cả “ở những nơi chưa ghi nhận tình trạng kháng artemisinin”.
Hà Trang lược dịch (Theo Nature)
Nguồn: First new type of malaria treatment in decades shows promise against drug resistance
