Horizon 2020: Đầu tư cho dự án cải tạo nhà ở cho người thu nhập thấp
Horizon 2020, chương trình tài trợ cho nghiên cứu hàng đầu châu Âu, đã tài trợ cho dự án “Save the Homes” để làm gia tăng tỉ lệ cải tạo nhà cửa hằng năm cho những người thu nhập thấp, cung cấp dịch vụ một cửa (one-stop shop OSS), giúp các tòa nhà thêm tiết kiệm năng lượng, qua đó khiến đời sống đô thị của người dân trở nên lành mạnh và hạnh phúc hơn.
Hầu hết ngôi nhà và chung cư ở châu Âu đã tồn tại hàng thập niên. Chúng cần cải tạo để đạt mục tiêu nhà ở không phát thải vào năm 2050 của EU. Khoảng 85% tòa nhà được xây trước năm 2000, trong đó khoảng 75% tòa nhà có hiệu suất năng lượng kém. Thành phố biển Trieste, Ý, là mô hình thu nhỏ của châu Âu về vấn đề “nghèo năng lượng”. Tình trạng này xảy ra khi hộ gia đình buộc phải dùng năng lượng ít tới mức có hại cho sức khỏe thể chất và tinh thần. Nguyên nhân là do dân cư có thu nhập thấp, giá nhiên liệu cao và các tòa nhà cách nhiệt kém.
Năm 2022, hơn 9% người châu Âu không thể giữ cho căn nhà đủ ấm. Với mong muốn biến Trieste thành hình mẫu cho các nước châu Âu trong việc chuyển đổi năng lượng, cơ quan quản lý nhà ở Ý đã khởi động một dự án gọi là SUPERSHINE để cải tạo nhà ở cho những người gặp khó khăn trong việc thanh toán tiền điện nước. Dự án sẽ tạo ra một khu phố kiểu mẫu với các tòa nhà tiết kiệm năng lượng và mạng lưới điện thông minh.
Cụ thể, họ sẽ phá tám tòa nhà xây từ đầu những năm 1950, hiện bỏ không do cư dân cũ dời tới nhà ở xã hội khác, sau đó xây lại thành tám tòa nhà mới, mỗi tòa có 4 tầng với 16 căn hộ tiết kiệm năng lượng nhờ dùng tấm pin mặt trời, hệ thống chiếu sáng hiệu quả, chống thoát nhiệt cho cửa sổ và cửa ra vào. Đồng thời, họ thu thập ý kiến từ người dân sống tại khu vực lân cận để nâng cấp đồng bộ.
Quanh các tòa nhà sẽ có những khu vườn trồng rau quả, công viên cộng đồng và không gian giải trí. Để giảm rủi ro ngập lụt và gánh nặng cho hệ thống thoát nước đô thị, các nhà hoạch định sẽ cân nhắc làm các vùng đệm thực vật và lát đường bằng vật liệu thấm nước. Các công trình dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2026.
Trieste là nơi thử nghiệm được EU tài trợ, cùng với thành phố Herning ở Đan Mạch và thành phố Riga ở Latvia. Sau này, dự án SUPERSHINE sẽ xem xét làm sao để áp dụng hình mẫu cho bốn thành phố khác là Setúbal ở Bồ Đào Nha, Belgrade ở Serbia, Zaragoza ở Tây Ban Nha và Istanbul ở Thổ Nhĩ Kỳ. Những nơi được chọn đều có nhiều nhà ở xã hội.
Ngoài việc xây nhà, các trung tâm dịch vụ độc lập có thể tăng cường việc nâng cấp quỹ nhà của châu Âu bằng cách cho chủ sở hữu và người dân lời khuyên về kỹ thuật và thông tin tài trợ về việc cải tạo. EU đã rót vốn cho một dự án khác gọi là Save the Homes để phát triển những trung tâm dịch vụ một cửa như vậy ở Rotterdam (Hà Lan) và Valencia (Tây Ban Nha). Dự án kết thúc vào tháng 2/2024 sau ba năm rưỡi hoạt động.
Tại Valencia, Save the Homes đã thiết lập 27 trung tâm dịch vụ. Nó cũng đánh giá 1.600 ngôi nhà của người dân trong thành phố để cải tạo tiết kiệm năng lượng hoặc dùng năng lượng tái tạo. Nhiều ngôi nhà trong số này đã hoàn công. Tại Rotterdam, dự án đã cải tạo 33 ngôi nhà.
Các nhà thầu xây dựng tại hai thành phố này phụ trách việc cải tạo, gồm lắp tấm cách nhiệt tiết kiệm năng lượng dưới sàn và trong tường, tấm lợp điện quang trên mái nhà. Kết quả tiết kiệm được trung bình 50% – 60% năng lượng.
Dự án đang tìm cách tăng số nhà cải tạo để tiết kiệm năng lượng lên 5%/năm, so với con số 1% hiện nay. Đồng thời, những người thực hiện cho biết cần điều chỉnh cách thực hiện ở từng địa điểm do điều kiện mỗi địa phương khác nhau.
Chẳng hạn, nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của việc cải tạo là một thách thức khó khăn hơn và được chú trọng hơn trong dự án tại Valencia hơn là Rotterdam. Một ví dụ khác là nguồn cung nhà ở tại Hà Lan đồng đều hơn Slovenia, chính vì thế việc cải tạo nhà ở hàng loạt tại Hà Lan sẽ dễ dàng hơn.□
Phương Anh lược dịch
Nguồn: Horizon: The EU Research & Innovation Magazine
Bài đăng Tia Sáng số 7/2024
