Kết nối xã hội làm cá heo chậm lão hóa, phản ánh những mô hình thấy ở người

Những con cá heo mũi chai đực có bạn hữu lão hóa chậm hơn nhiều so với những con cô đơn, theo một nghiên cứu mới.

Cá heo là những tạo vật có tính xã hội, và giống như tất cả chúng ta, đều già đi. Các dấu hiệu lão hóa ở cá heo bao gồm năng lượng kém, thay đổi làn da, chuyển động chậm chạp hơn và thị lực suy giảm. Nhưng cá heo có thể tiếp cận với một loại huyết thanh chống lão hóa đầy hiệu quả.

Các nhà nghiên cứu UNSW đã phân tích các mẫu tế bào cá heo và tìm thấy những con cá heo mũi chai đực có những kết nối xã hội mạnh mẽ lão hóa chậm hơn so với những con ưa cô độc. Nghiên cứu này được xuất bản trên tạp chí Communications Biology.

“Các kết nối xã hội rất quan trọng cho sức khỏe nên chúng làm chậm đi sự lão hóa ở cấp độ tế bào”, theo tác giả chính của nghiên cứu, TS. Livia Gerber, người thực hiện nghiên cứu ở UNSW và giờ làm việc tại CSIRO.

“Chúng tôi biết rằng các kết nối xã hội giúp động vật sống lâu hơn nhưng đây là lần đầu tiên, chúng tôi chứng tỏ được là chúng ảnh hưởng đến quá trình lão hóa”.

Cá heo đực và cái khác nhau như thế nào

Tình bạn của những chú cá heo có thể tồn tại hàng thập kỷ, với những mối liên hệ giống chúng ta, đó là lý do TS. Gerber quyết định tập trung vào những chú cá heo thay vì những cô cá heo.

“Cá heo cái có khuôn mẫu gắn kết xã hội khác biệt bởi bị ảnh hưởng bởi việc có con trong cùng độ tuổi”, cô nói và cho biết thêm là tình bạn của chúng đa dạng hơn.

Các chú cá heo tuy nhiên lại hay tụ tập, chơi đùa với nhau, lướt sóng vui vẻ, nghỉ ngơi cạnh nhau và hình thành những mối gắn kết xã hội sâu sắc và lâu dài.

“Nó nhắc nhở tôi về hai người bạn thuở mẫu giáo luôn ở bên nhau từ trường phổ thông, công việc và về hưu, cùng chia sẻ mọi thách thức và niềm vui cuộc đời”, TS. Gerber nói. “Việc có những người bạn nghĩa là bạn đi săn cùng nhau, giúp đỡ lẫn nhau và cùng chia sẻ trách nhiệm”.

Ngược lại, một cuộc sống cô đơn ở đại dương, nơi cá heo có thể phải tự đi săn mồi, cạnh tranh khi kết đôi mà không có sự hỗ trợ nào, và phải đối mặt với cá mập những như những loài săn mồi khác một mình.   

Tất cả những điều đó khiến cho sự tồn tại trở nên căng thẳng hơn nhiều, cũng tương tự con người vậy, TS. Gerber nói đây là một yếu tố chi phối sự lão hóa ở cá heo.

“Việc có bạn bè đem lại cho cá heo một mạng lưới hỗ trợ, khiến cho có thể dễ dàng vượt qua được các thử thách của cuộc đời”.

Các phương pháp nghiên cứu và phát hiện giải thích

Các nhà nghiên cứu đã thiết lập được một bức tranh về một quần thể cá heo ở vịnh Shark, Tây Australia, phân tích các kết nối xã hội dựa trên dữ liệu quan sát qua nhiều năm.

Giống như người, những chú cá heo có những liên kết xã hội gần gũi thường dành nhiều thời gian bên nhau, vì vậy bất cứ khi nào nhóm nghiên cứu lên thuyền quan sát cá heo, họ đều ghi nhận được con nào ở cạnh con nào.

Phần lớn nghiên cứu về ảnh hưởng của các liên kết xã hội lên lão hóa đều tập trung vào sự lão hóa theo thời gian và tuổi thọ – nghĩa là con vật đó bao nhiêu tuổi kể từ lúc sinh.

Với nghiên cứu này, tuy nhiên các nhà nghiên cứu lại sử dụng các chỉ thị DNA để thiết kế một ‘đồng hồ biểu sinh’ để ươc tính độ tuổi sinh học của một con cá heo, qua đó có một chỉ thị tốt hơn về sức khỏe toàn diện và tình trạng lão hóa của nó.

Ở người, việc ước tính tuổi từ đồng hồ biểu sinh đã được sư dụng để quyết định bao nhiêu nhân tố như ô nhiễm, trầm cảm, các liên kết xã hội tích cực và tiêu cực tác động lên tuổi sinh học.

“Chúng ta đã sử dụng dữ liệu biểu sinh để làm tăng cường hiểu biết của chúng ta về sinh thái của các quần thể động vật hoang dã, bao gồm đồng hồ biểu sinh đã được sử dụng trong nghiên cứu này”, đồng tác giả, GS. Lee Rollins của trường Khoa học Sinh học, trái dất và môi trường, nói.

Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu 50 mẫu mô da từ 38 con cá heo mũi chai ở Vịnh Shark, và phát hiện ra những con có các gắn kết xã hội chặt chẽ hơn, tốt hơn thì lão hóa chậm hơn và do đó dường như có những cuộc sống dễ dàng hơn.

“Những lợi ích sức khỏe của tình bạn không riêng có của con người mà là một nguyên lý sinh học cơ bản khắp những loài động vật có vú có tính xã hội”, TS. Gerber nói. “Nghiên cứu này làm thay đổi cách chúng ta nghĩ về phúc lợi động vật và nhắc nhở chúng ta, nhu cầu xã hội là nhu cầu sinh học”.

Những gợi ý cho động vật và con người

Đây là lần đầu tiên nghiên cứu chứng tỏ được sự cắt giảm độ tuổi sinh học nhờ vào những gắn kết xã hội mạnh mẽ. Tuy nhiên TS. Gerber muốn thấy nghiên cứu xa hơn nữa, nhìn vào tình bạn và sự lão hóa của voi, các loài linh trưởng, chó sói và những loài động vật mà có hình thành các mối gắn kết xã hội lâu dài.

“Tôi dự đoán là chúng ta sẽ tìm thấy được tình bạn là một bí mật chống lão hóa khắp các loài động vật có tính xã hội”.

Và các nhà nghiên cứu nói công trình này nhấn mạnh vào một điều là với con người, đầu tư thời gian vào những mối quan hệ có ý nghĩa có thể là một ưu tiên cũng như ăn và tập luyện tốt.

Anh Vũ dịch từ ĐH New South Wales

Nguồn: https://www.unsw.edu.au/newsroom/news/2025/12/social-connections-slow-ageing-in-dolphins-too