Khám phá cơ chế tự phòng chữa bệnh của cơ thể

Trong suốt chiều dài lịch sử, loài người đã từng trải qua nhiều loại bệnh dịch khác nhau. Cơ thể con người sở hữu hệ thống miễn dịch, có khả năng chiến đấu với bệnh tật và tự chữa lành vết thương là một trong những bí ẩn và tuyệt tác của thiên nhiên. Trong thời điểm hiện nay, khi cả thế giới phải đương đầu với một loại bệnh dịch mới chưa có thuốc điều trị, thì hơn bao giờ hết, cần hiểu và nâng cao khả năng tự bảo vệ của cơ thể.

Tranh: Purdue Univeristy.

Khi cơ thể con người bị ốm hoặc bị thương, một mạng lưới rộng lớn và phức tạp của các tế bào, protein điều hòa và các gene chuyên dụng lập tức hình thành cơ chế phòng vệ trong cơ thể, nỗ lực triệt hạ những vi khuẩn xâm nhập hoặc tấn công những khối u đang phát triển. 

Trong lịch sử cũng không hiếm những trường hợp cả một cộng đồng xã hội bị điêu đứng, thậm chí lịch sử văn hóa bị định hình lại chỉ vì một loại vi khuẩn lạ mà cơ thể người chưa kịp dựng bức tường đề kháng này. Chẳng hạn, nghiên cứu người Aztec mới đây cho thấy, trong đường ruột của cư dân này có chứa một chủng lạ của khuẩn Salmonella có thể gây ra những cơn sốt qua đường ruột – một loại vi khuẩn mà người châu Mỹ bản địa chưa bao giờ tiếp xúc cho đến khi những người từ châu Âu đặt chân lên lục địa của họ. Hệ miễn dịch của người Aztec chưa học được cách chống lại loài vi khuẩn hiểm ác đó. 

Chính vì thế mà ngày nay, hệ miễn dịch đang là một trong những lĩnh vực nghiên cứu thu hút được sự chú ý và tài trợ nhiều nhất trong Y học.

Trong cuốn sách “Hệ miễn dịch – Khám phá cơ chế tự phòng chữa bệnh của cơ thể người”, nhà miễn dịch học Daniel M.Davis đã ví von rằng, nghiên cứu hệ miễn dịch trong cơ thể con người cũng giống như nghiên cứu những vì sao và ngân hà trong vũ trụ. Tác giả đưa cho chúng ta một cái nhìn tổng quát về bức tranh rộng lớn của hệ miễn dịch, cùng những câu chuyện về hành trình khám phá ra những mảnh ghép của bức tranh ấy.

Hành trình khám phá đi từ những phát kiến kéo dài nhiều thập kỷ của các nhà khoa học tiên phong, từ những thí nghiệm đầu tiên về vắc xin tiêm chủng bệnh đậu mùa vào những năm 1720, cho đến những tiến triển vượt trội trong lĩnh vực điều trị ung thư bằng hệ miễn dịch. Việc nghiền ngẫm cuốn sách này sẽ giúp chúng ta có những khái niệm đầu tiên về sự phức tạp của “vũ trụ hệ miễn dịch” bên trong ta. 

Cuốn sách được chia ra làm hai phần: 

Phần đầu tiên giải thích những khái niệm cơ bản về sức đề kháng, hành trình khám phá các tế bào cùng các cơ chế phức tạp trong hệ miễn dịch. Phần thứ hai bàn về những nghiên cứu hiện đại về việc những tác nhân khác nhau ảnh hưởng đến hệ miễn dịch. 

Tác giả chỉ ra nhiều điều đáng chú ý rằng: cơ thể có khả năng chống lại bệnh tật là liên tục thay đổi. Sức mạnh của hệ miễn dịch lúc tăng lúc giảm, bị ảnh hưởng bởi sự căng thẳng, tuổi già, thời gian trong ngày và trạng thái thần kinh. Hệ miễn dịch cũng thay đổi liên tục, chẳng hạn, số lượng tế bào miễn dịch trong máu có xu hướng đạt đến đỉnh điểm vào buổi tối và ở mức thấp nhất vào buổi sáng.

Cuốn sách cũng chỉ ra cách chiến đấu với bệnh tật một cách hiệu quả hơn thông qua những câu hỏi rất đơn giản nhưng cốt lõi như: Hàng ngày chúng ta ăn vào rất nhiều thành phần “ngoại nhập”, nhưng làm sao cơ thể tự nhận biết được thứ gì là tốt, thứ gì có hại cho? stress ảnh hưởng đến cách cơ thể phòng vệ cũng như việc tươi cười tương tác thế nào đến sức đề kháng như thế nào? 

Tác giả cũng chia sẻ những tiên đoán về tương lai của ngành trị liệu bằng hệ miễn dịch và nhận định việc hiểu rõ hơn về hệ miễn dịch có thể ảnh hưởng đến ngành dược trong tương lai, đặc biệt trong cuộc chiến chống lại bệnh ung thư và các căn bệnh được gây ra do các phản ứng miễn dịch bất thường như thấp khớp.

Cuốn sách còn nhắc đến một mối đe dọa có thật mà chúng ta phải đối mặt: với tình hình biến đổi khí hậu, những di cốt mang mầm bệnh đã bị đóng băng trong quá khứ sẽ thoát ra ngoài lớp băng vĩnh cửu. 

Hơn hết, giờ đây chúng ta nên dành thời gian để hiểu rõ hơn về những hàng rào bảo vệ mà tiến hóa đã cung cấp cho chúng ta, bởi vì cuộc chiến chống lại bệnh tật là liên tục. “Hệ miễn dịch” là một cẩm nang chỉ dẫn xứng đáng như vậy cho loài người.