Hộp sọ đầu tiên của ‘Denisovan’ tiết lộ diện mạo của người cổ đại
Dựa vào các phân tử cổ đại, các nhà cổ sinh vật học đã xác định một hộp sọ 146.000 năm tuổi được phát hiện gần Cáp Nhĩ Tân, Trung Quốc, là của người Denisovan. Đây là lần đầu một hộp sọ gần như hoàn chỉnh được xác định chắc chắn là của loài người cổ đại đã tuyệt chủng này.
Diện mạo của người Denisovan từ trước đến nay vẫn là một bí ẩn kể từ lần đầu họ được công nhận là một nhóm người cổ đại riêng biệt qua một mẩu xương ngón tay tìm thấy trong một hang động ở Siberia vào năm 2010.
Qiang Ji – nhà cổ sinh vật học tại Đại học Địa chất Hà Bắc ở Thạch Gia Trang, Trung Quốc, đã lấy được hộp sọ hóa thạch này từ một người đàn ông không rõ danh tính vào năm 2018. Người đàn ông cho biết, ông của mình đào được hóa thạch vào năm 1933 trong quá trình xây cầu qua sông Long Giang (Cáp Nhĩ Tân) và chôn nó trong một cái giếng bỏ hoang. Hóa thạch đã nằm đó cho đến khi người ông tiết lộ về nó trong giờ phút lâm chung.
Năm 2021, Ji và các đồng nghiệp xác định hóa thạch “Người Rồng” đại diện cho một loài người cổ đại mới, mà họ gọi là Homo longi.
Khi Ji công bố phát hiện của mình, Qiaomei Fu – nhà di truyền học tại Viện Cổ sinh vật học và Cổ nhân học động vật có xương sống ở Bắc Kinh, đã liên lạc với anh. Fu từng nghiên cứu DNA của người Denisovan từ mẩu xương ngón tay ở Siberia và muốn biết liệu hóa thạch “Người Rồng” có chứa bất kỳ phân tử cổ đại nào không.
Fu và nhóm của cô đã cố gắng trích xuất DNA cổ đại từ xương đá – phần cứng nhất của xương thái dương và là nguồn lý tưởng để chiết xuất DNA cổ đại – và một chiếc răng còn sót lại. Họ không thu được bất kỳ DNA nào, nhưng đã chiết xuất và giải trình tự được các mảnh không nguyên vẹn của 95 loại protein cổ đại – một nguồn thông tin sinh học quý giá khác.
Trong đó có một trình tự protein giống hệt protein từ xương ngón tay ở Siberia, cũng như từ người Denisovan được phát hiện ở Tây Tạng và Đài Loan nhưng lại khác với protein ở người hiện đại và người Neanderthal. Điều này cho thấy cá thể “Người Rồng” là người Denisovan.
Fu tiếp tục tìm kiếm DNA của chủ nhân hộp sọ trong một mảnh cao răng vôi hóa và đã tìm thấy. Cô cho biết đây là lần đầu tiên DNA của chủ nhân được thu hồi từ cao răng thuộc thời đại Đồ đá cũ, kết thúc cách đây 12.000 năm.
Rikai Sawafuji – nhà di truyền học tại Đại học Kyushu ở Fukuoka, Nhật Bản, người đã làm việc với hóa thạch Denisovan ở Đài Loan, rất bất ngờ khi nhóm của Fu thu được DNA người từ cao răng, trong khi không thu được DNA từ xương đá. Cô cho rằng điều này có thể khuyến khích các nhà nghiên cứu khác phân tích cao răng cổ đại từ các hóa thạch thời đại Đồ đá cũ.
Điều quan trọng hơn, giờ đây các nhà khoa học đã có một hộp sọ chắc chắn thuộc về người Denisovan mà họ có thể dùng để xác định các mẫu hóa thạch Denisova khác, ngay cả khi không tìm thấy DNA hay protein cổ đại nào.
Phạm Hài
