Não của những người khỏe mạnh lão hóa nhanh hơn trong đại dịch Covid-19

Các nghiên cứu trước đây từng gợi ý rằng nhiễm SARS-CoV-2 có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa thần kinh và suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi. Nhưng ít nghiên cứu xem xét liệu giai đoạn đại dịch - khoảng thời gian đầy xáo trộn đối với nhiều người do các đợt giãn cách và phong tỏa buộc họ phải thay đổi lối sống và bị căng thẳng - có tác động đến lão hóa não hay không, theo đồng tác giả Ali-Reza Mohammadi-Nejad, nhà nghiên cứu hình ảnh thần kinh tại Đại học Nottingham (Vương quốc Anh).

Để tìm câu trả lời, Mohammadi-Nejad và cộng sự đã phân tích các ảnh chụp não từ 15.334 người trưởng thành khỏe mạnh, độ tuổi trung bình 63, trong cơ sở dữ liệu UK Biobank – một chương trình theo dõi y sinh học dài hạn. Họ đã huấn luyện các mô hình máy học dựa trên hàng trăm đặc trưng cấu trúc não của những người tham gia, từ đó giúp các mô hình nhận biết hình dạng của não ở các độ tuổi khác nhau. Sau đó, các mô hình được sử dụng để dự đoán “tuổi não” của một người. Chênh lệch giữa tuổi não (do mô hình xác định) và tuổi thật của người tham gia được gọi là “khoảng cách tuổi não”.

Nhóm nghiên cứu tiếp tục áp dụng các mô hình này cho 996 người khỏe mạnh khác trong UK Biobank, tất cả đều có 2 lần chụp não cách nhau ít nhất vài năm. Một số người được chụp một lần trước đại dịch và một lần sau khi đại dịch bắt đầu; những người được chụp cả 2 lần trước đại dịch được coi là nhóm đối chứng. Mô hình ước tính tuổi não của mỗi người ở cả hai thời điểm.

Kết quả cho thấy não của những người trải qua giai đoạn đại dịch già hơn trung bình 5,5 tháng so với nhóm đối chứng, bất kể họ có từng mắc COVID-19 hay không. “Não bộ không chỉ bị ảnh hưởng bởi bệnh tật, mà còn bởi môi trường sống hằng ngày,” Mohammadi-Nejad cho biết.

Hiện tượng lão hóa não liên quan đến đại dịch rõ rệt nhất ở người lớn tuổi và nam giới – những nhóm dễ bị tác động bởi các thay đổi thần kinh do căng thẳng hơn so với nữ giớikhi bị căng thẳng. Những người trong hoàn cảnh khó khăn như thất nghiệp, thu nhập thấp hoặc sức khỏe kém cũng có tốc độ lão hóa não nhanh hơn, cho thấy các yếu tố căng thẳng trong đời sống tác động tiêu cực đến sức khỏe não.

Nhóm nghiên cứu tiếp tục phân tích những người đã làm bài kiểm tra nhận thức ở cả 2 lần chụp não. Kết quả: chỉ những người nhiễm SARS-CoV-2 giữa hai lần chụp mới có dấu hiệu suy giảm nhận thức, như giảm sự linh hoạt trong tư duy và tốc độ xử lý thông tin. Điều này cho thấy các thay đổi cấu trúc não trong đại dịch có thể chưa đủ nghiêm trọng để ảnh hưởng đến sự minh mẫn, và lão hóa não nhanh hơn không nhất thiết dẫn đến suy giảm trí nhớ hoặc khả năng tư duy.

Theo Mahdi Moqri, nhà sinh học tính toán chuyên nghiên cứu về lão hóa tại Trường Y Harvard (Boston, Massachusetts), vẫn chưa rõ liệu tốc độ lão hóa não có quay về như trước đại dịch hay không, bởi nghiên cứu này chỉ phân tích ảnh chụp não tại 2 thời điểm.

Dù những phát hiện mới cung cấp bằng chứng “thuyết phục” cho thấy lão hóa não tăng tốc trong đại dịch, vẫn cần nghiên cứu thêm để xác định mối liên hệ nhân quả – theo Agustín Ibáñez, nhà thần kinh học tại Đại học Adolfo Ibáñez (Santiago, Chile). Ông nhấn mạnh các nghiên cứu tiếp theo nên thu thập dữ liệu về sức khỏe tâm thần, tình trạng cách lyvà lối sống để làm rõ các cơ chế đằng sau hiện tượng lão hóa não nhanh và cách nó ảnh hưởng đến các nhóm dân cư khác nhau.

Bước tiếp theo của Mohammadi-Nejad và cộng sự là làm sáng tỏ một số cơ chế này và khám phá liệu các tác động đến não bộ có kéo dài hay không.

Nguyễn Long