Người thọ 117 tuổi: Gene và lối sống của bà nói gì về tuổi thọ?

Bà Maria Branyas Morera là người cao tuổi nhất thế giới khi bà qua đời. Các nhà khoa học đã phân tích di truyền, chuyển hóa và nhiều yếu tố khác của bà.

Maria Branyas Morera sống đến tuổi 117 với một số may mắn di truyền và chế độ ăn lành mạnh bao gồm sữa chua hằng ngày, theo một nghiên cứu xuất bản trên Cell Reports Medicine. Trong suốt năm cuối đời – bà qua đời vào ngày 19/8/2024 – bà được coi là người cao tuổi nhất từng sống, một kỳ tích thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu về sinh học của quá trình lão hóa.

“Chúng tôi muốn nghiên cứu trường hợp của bà để đem lại lợi ích cho những người khác,” theo Manel Esteller, một chuyên gia về di truyền tại ĐH Barcelona.

Tại thời điểm đó, bà Branyas sống tại một thị trấn nhỏ ở Olot vùnd Catalonia, Tây Ban nha, nơi bà thường đọc sách, chơi đùa với chó và dành thời gian với bạn bè, và gia đình, bao gồm hai con gái, đều ở độ tuổi ngoài 90. Trong phần lớn cuộc gặp gỡ với bà Branyas và gia đình của bà, Esteller và cộng sự thu thập mẫu máu, nước bọt, nước tiểu và phân để nhìn vào sinh lý học cơ thể bà, bao gồm di truyền, chuyển hóa và hệ vi sinh đường ruột.

Người siêu thọ này rất vui vẻ hợp tác với các nhà khoa học. “Bà ấy là một người rất khiêm tốn”, Esteller kể lại. “Bà ấy nói ‘Giá trị duy nhất của tôi là tôi đang được sống’.”

Các nhà nghiên cứu so sánh di truyền, chuyển hóa… của Branyas với vô số phụ nữ ở các độ tuổi khác nhau trong vùng. Một trong những thông tin quan trọng từ nghiên cứu này, Esteller nói, là có thể phân biệt được những thay đổi về phân tử xảy ra trong cơ thể bởi vì việc xuất hiện sự lão hóa từ đó là do tình trạng sức khỏe kém.

Ví dụ, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra là các telomeres của Branyas – những cấu trúc DNA lặp lại bảo vệ hai đầu mút của nhiễm sắc thể – ngắn một cách lạ thường. Telomeres thường ngắn một cách tự nhiên theo tuổi tác và những telomeres ngắn bất thường liên quan đến các bệnh gắn liền với lão hóa. Tuy nhiên Branyas thì không bị ốm nhiều. “Nó nói với chúng tôi là sự mất mát telomeres không nhất thiết liên quan đến bệnh, nó chỉ đơn giản liên quan đến tuổi già,” Esteller nói.

Mayana Zatz, nhà di truyền học tại ĐH São Paulo, Brazil nghiên cứu về di truyền học của người sống trăm tuổi khỏe mạnh, nói nghiên cứu này toàn diện nhưng kết luận dựa trên một cá nhân thì thường có giới hạn. “Có thể sẽ thú vị khi so sánh những phát hiện này với những người siêu thọ ở những quần thể dân số khác”, cô nói.

Trúng số di truyền

Khi phân tích hệ gene của Branyas, các tác giả xem xét các biến thể di truyền vẫn được biết đến với khả năng bảo vệ trước bệnh tim mạch, mất mát nhận thức và tiểu đường. Họ không phát hiện ra những biến thể nào liên quan đến rủi ro gia tăng những điều kiện bệnh tai ác như vậy, bao gồm cả bệnh Alzheimer.

Các nhà nghiên cứu cũng xem xét các gene liên quan đến tuổi thọ. “Bà ấy có những biến thể di truyền mà, giống như những thứ ở chó, giun và ruồi giấm, liên quan đến vòng đời cực hạn,” Esteller nói. “Bà ấy may mắn trong cuộc xổ số di truyền này.”

Nhưng may mắn của bà không kết thúc ở đây. Branyas còn vượt qua bài kiểm tra máu; bà có mức thấp cholesterol ‘xấu’ và mức cao cholesterol ‘tốt’, cho thấy một cơ chế chuyển hóa lipid hiệu quả. Các chỉ thị viêm nhiễm của bà cũng thấp và bà có một hệ miễn dịch mạnh mẽ – ở tuổi 113, bà là người già nhất ở Tây Ban Nha mắc COVID-19 mà vẫn sống sót. “Thi thoảng thì các tế bào miễn dịch của chúng ta lại có kẻ bội phản và bắt đầu tấn công các tế bào của chúng ta, dẫn đến viêm,” Esteller nói. “Ở bà thì không có chuyện đó.”

Esteller nghĩ việc không bị viêm của Branyas có thể liên quan đến hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh như một người trẻ của bà. Ông chỉ ra các tỉ lệ cao về Bifidobacterium, một loại lợi khuẩn có lẽ chủ yếu được thúc đẩy qua chế độ ăn của bà, bao gồm ba phần sữa chua một ngày.

Một số lựa chọn trong lối sống của bà có lẽ cũng góp phần vào tuổi thọ, bao gồm chế độ ăn Địa Trung hải và tập thể dục thường xuyên. “Di truyền của chúng ta là những tấm vé trong một ván bài,” Esteller nói. “Nhưng cách chúng ta chơi chúng mới thực sự quan trọng.”

Anh Vũ dịch từ Nature

Nguồn: doi: https://doi.org/10.1038/d41586-025-03112-6