Nhà khoa học chỉnh sửa gene Trung Quốc bị sa thải
Cuộc điều tra do Sở Y tế Quảng Đông thực hiện đã phát hiện ra He Jiankui đã phá vỡ các quy định quốc gia trong quá trình thực hiện công trình gây tranh cãi về các em bé chỉnh sửa gene.
He Jiankui, nhà khoa học thông báo vào cuối năm 2018 về việc tạo ra những em bé chỉnh sửa gene đầu tiên trên thế giới đã bị trường đại học nơi ông làm việc sa thải.
Quyết định này mới được trường đại học KH&CN Nam Trung Quốc thông báo vào ngày 21/12/2019, sau khi có một bản báo cáo nêu kết quả cuộc điều tra về công việc của He do các nhà chức trách y tế của tỉnh thực hiện.
Sở Y tế Quảng Đông đã phát hiện ra He đã xâm phạm các quy định quốc gia về việc không được phép chỉnh sửa gene cho các mục đích sinh sản, Xinhua – hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc, đã nêu trong bản tin ngày 21/1/2019.
Cuộc điều tra này cũng đã tìm ra: thí nghiệm của He đã đi ngược lại các quy định quốc gia về việc cấm đưa người nhiễm HIV tham gia vào quá trình sinh sản. Để “lách luật”, He đã lấy máu từ những tình nguyện viên nhiễm HIV.
He đã gây sốc tại một diễn đàn quốc tế vào tháng 11/2018 khi tiết lộ mình đã dùng kỹ thuật chỉnh sửa gene CRISPR–Cas9 để sửa đổi phôi thai với nỗ lực khiến các phôi này kháng HIV; các phôi sau đó đã được cấy vào một phụ nữ và cho ra đời một cặp sơ sinh, Nana và Lulu.
Theo kết quả cuộc điều tra này, He là người phụ trách dự án chỉnh sửa gene, coi thường các quy định và cố ý lờ đi sự giám sát của chính quyền để theo đuổi “danh vọng và tiền bạc”. He không hồi đáp những câu hỏi của Nature về bình luận này.
Cuộc điều tra của Sở Y tế
Bài báo trên Xinhua được viết trên cơ sở cuộc phỏng vấn với một thành viên thuộc nhóm điều tra từ Sở Y tế Quảng Đông, vốn do Bộ Y tế chỉ đạo để kiểm tra về vụ việc của He. Dù không đề cập đến bất kỳ hình phạt nào nhưng thành viên này nói cảnh sát có thể tham gia vào quá trình điều tra.
Bài báo này cũng nêu nhiều chi tiết lần đầu được tiết lộ: bắt đầu từ tháng 6/2016, He đã tập hợp một nhóm nghiên cứu và từ tháng 3/2017, tuyển 8 cặp, bao gồm một người cha dương tính với HIV và một người mẹ âm tính với HIV. Nhóm nghiên cứu của He đã chỉnh sửa các gene của phôi được lấy từ ít nhất hai cặp đôi (bài báo của Xinhua không nêu đặc biệt kiểu gene nào được chỉnh sửa, dẫu He tuyên bố là các phôi được chỉnh sửa để loại bỏ gene cho phép HIV xâm nhập các tế bào). Khi người phụ nữ sinh Nana và Lulu thì một người khác đang mang thai với phôi chỉnh sửa gene. Năm cặp không có kết quả và 1 cặp bị loại khỏi thí nghiệm.
Dù nói các hành động chỉnh sửa gene của He “đã bị chính quyền ngăn cấm một cách rõ ràng” nhưng bài báo không nêu những điều luật hay quy định cụ thể mà He đã xâm phạm. Theo bài báo này thì He và những người tham gia thí nghiệm sẽ bị xử lý một cách thích đáng và các cá nhân bị nghi ngờ phạm tội sẽ được giao cho cảnh sát.
Bộ Giáo dục Trung Quốc loan báo sẽ hợp tác với các bộ ban ngành khác để xây dựng hệ thống quy chế giám sát khoa học và sẽ hoàn thiện những quy định đạo đức cho các dự án khoa học.
Anh Vũ dịch
Nguồn: https://www.nature.com/articles/d41586-019-00246-2
