Nồng độ PFAS có thể tăng gấp đôi sau mỗi bước của chuỗi thức ăn
Một phân tích toàn cầu mới do các nhà nghiên cứu ĐH New South Wales dẫn dắt cho thấy các mức nồng độ PFAS có thể tăng gấp đôi mỗi bước trong chuỗi thức ăn, qua đó khiến cho những loài săn mồi hàng đầu – và con người – có tiềm năng phơi nhiễm với tải lượng hóa chất cao hơn.
Một con cá heo mũi chai bơi ở bờ biển Thượng Hải, Trung Quốc và ăn một con cá trích. Trước khi bị xơi gọn, con cá trích xấu số này thuộc một trong số hàng triệu triệu con sống ở ven biển Trung Quốc, đã ăn những con cá nhỏ hơn.
Những con cá nhỏ hơn đó có nguồn thức ăn là các con phù du và tảo trôi nổi qua làn nước có lẫn dấu vết mờ nhạt của hóa chất công nghiệp – các hợp chất per- và polyfluoroalkyl, PFAS.
Vào thời điểm chúng bị cá heo, hay đại bàng, hay cá ngừ trên bàn ăn của ai đó, các nồng dộ hóa chất đó đã bị khuếch đại ở từng bữa ăn, và giờ một phân tích quy mô lớn của các nhà nghiên cứu UNSW đã cho thấy quy mô của vấn đề này.
Các nghiên cứu cho thấy mối liên hệ của PFAS với các căn bệnh của vật chủ, bao gồm một số bệnh ung thư, dẫu các tổ chức sức khỏe Úc cho bằng chứng vẫn còn nhiều giới hạn liên quan đến phơi nhiễm PFAS với bất kỳ bệnh tật cụ thể nào và cần phải nghiên cứu nhiều hơn.
PFAS tích tụ trong chuỗi thức ăn như thế nào?
Các tác giả kiểm tra 119 mạng lưới thức ăn dưới nước và trên cạn khắp toàn cầu, phát hiện ra các loài săn mồi hàng đầu như cá lớn, chim biển và động vật có vú ở biển có thể tích tụ các nồng độ PFAS phơi nhiễm lớn hơn so với nồng độ ngoài môi trường. Nghiên cứu được xuất bản trên tạp chí Nature Communications.
“Các nồng độ PFAS trung bình tăng gấp đôi mỗi bước trong chuỗi thức ăn”, tác giả thứ nhất của công bố, nghiên cứu sinh Lorenzo Ricolfi của trường Khoa học Sinh học, Trái đất và môi trường UNSW, nói.
Được gọi là “hóa chất vĩnh cửu”, PFAS thuộc một họ có hơn 12.000 hợp chất do con người tạo ra.
Các hóa chất này được ca ngợi bởi những đặc tính kháng nhiệt và kháng nước của chúng, và được sử dụng trong các sản phẩm làm sạch, đóng gói thực phẩm, chảo chống dính, quần áo, thiết bị chữa cháy.
Kể từ khi được công ty hóa chất Mỹ DuPont tạo ra từ những năm 1930, PFAS hiện được dò thấy trong mạch máu của hầu hết từng người sống trong hành tinh này.
Không như những hóa chất khác, PFAS chưa bao giờ bị phá vỡ, điều đó có nghĩa là khắp thế giới hiện nay, chúng đang tích tụ trong môi trường, cây cối và động vật trên cạn lẫn dưới đại dương.
Nguy cơ rủi ro sức khỏe tiềm năng và lo ngại về quy định
Với con người, ở vị trí hàng đầu trong chuỗi thức ăn, điều đó có nghĩa là chế độ ăn của chúng ra có thể là con đường chính cho phơi nhiễm PFAS.
“Với những gì chúng ta đã biết về sự độc hại của PFAS từ những nghiên cứu khác, các mức tỉ lệ tích tụ cực đoan ở các loài săn mồi cho thấy những rủi ro nguy cơ sức khỏe trầm trọng”, Ricolfi nói. “Điều này tạo ra một nguy cơ sinh thái phân tầng: các loài săn mồi hàng top của chuỗi thức ăn sẽ phải đối mặt với nguy cơ phơi nhiễm cao một cách công tương xứng, ngay cả khi môi trường bị ô nhiễm ở mức độ thấp hơn”.
Các tác giả phân tích 72 loại PFAS khác nhau và tìm thấy sự biến thiên đáng kể trong các mức nồng độ ô nhiễm khuếch đại ở chuỗi thức ăn.
Một số hợp chất – boa gồm các hóa chất được dán nhãn an toàn thay thế cho những sản phẩm hiện có – cũng chứng tỏ mức tích tụ cao hơn loại hóa chất chúng được thiết kế để thay thế.
“Cần có nghiên cứu về tác động sức khỏe của những hóa chất mới trước khi chúng trở thành vấn đề nghiêm trọng như PFAS mà chúng đang thay thế”, Ricolfi nói.
“Phát hiện của chúng tôi cho thấy một số PFAS mới được dán nhãn an toàn có thể tái lặp hệ tác động của FPAS hoặc thậm chí là làm trầm trọng thêm những hệ quả khuếch đại sinh học của di sản PFAS”, Ricolfi nói.
Trong khi nồng độ PFAS trung bình tăng gấp đôi, tại từng mắt xích của chuỗi thức ăn, các nhà nghiên cứu lưu ý có sự biến thiên giữa các hóa chất khác nhau, với một số tích tụ nhanh hơn. Bởi vì vậy mà các tác giả mong muốn thấy những quy định dựa trên thông tin về hóa chất cụ thể hơn là một cách tiếp cận cỡ nào cũng vừa, chung cho tất cả mọi hóa chất.
Thanh Phương dịch từ ĐH New South Wales
