Peter Higgs, người đề xuất sự tồn tại của “hạt của Chúa”, qua đời ở tuổi 94
Nhà vật lý đoạt giải Nobel Peter Higgs, người từng đề xuất sự tồn tại của ‘hạt của Chúa” giúp giải thích cách vật chất hình thành sau Big Bang, đã qua đời ở tuổi 94, theo tin từ trường ĐH Edinburgh.
Peter Higgs, giáo sư hồi hưu ở trường ĐH Edinburgh, đã qua đời ngày 8/4/2024 sau một thời gian ngắn bị bệnh.
Ông đã dự đoán sự tồn tại của một hạt mới, sau được đặt tên là hạt Higgs boson, vào năm 1964. Ông đã đặt giả thuyết là phải có một hạt hạ nguyên tử với thứ nguyên xác định (hạt vô hướng) có thể giải thích các hạt khác có khối lượng – và do đó, giải thích được tất cả các ngôi sao, các hành tinh trong vũ trụ này. Không có hạt này thì tập hợp các phương trình mà các nhà vật lý dùng để miêu tả thế giới, hay còn gọi là mô hình chuẩn, có thể gặp nhiều mâu thuẫn.
Công trình của Higgs giúp các nhà khoa học giải thích một trong những câu đố của vũ trụ này: cách Big Bang tạo ra vũ trụ từ chốn hỗn mang 13,8 tỉ năm trước. Không có khối lượng từ hạt Higgs, các hạt có thể không nhóm với nhau thành vật chất mà chúng ta tương tác hằng ngày.
Nhưng phải mất 50 năm sau đó thì sự tồn tại của hạt này mới được xác nhận. Vào năm 2012, trong một đột phá của vật lý trong hàng thập kỷ, các nhà khoa học ở CERN đã loan báo là họ cuối cùng đã phát hiện ra một hạt Higgs boson bằng cỗ máy gia tốc hạt lớn LHC.
Cỗ máy gia tốc này được thiết kế để tìm hạt Higgs và các hạt khác. Nó đã tạo ra các va chạm với mức năng lượng cao đáng kinh ngạc để tái hiện một số điều kiện đã từng có trong phần nghìn tỉ giây sau the Big Bang.
Higgs đã giành giải Nobel 2013 cùng với Francois Englert của Bỉ, người đã độc lập đề xuất lý thuyết tương tự. Peter Mathieson của ĐH Edinburgh nói Higgs là “một con người khác thường– một nhà khoa học tài năng đích thực với tầm nhìn và óc tưởng tượng đã làm phong phú hiểu biết của chúng ta về thế giới quanh mình”.
“Công trình tiên phong của ông đã thúc đẩy hàng nghìn nhà khoa học và di sản của ông sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ tiếp theo”.
Giáo sư Fabiola Gianotti, tổng giám đốc CERN và từng dẫn dắt thực nghiệm Atlas giúp khám phá ra hạt Higgs vào năm 2012, nói: “Bên cạnh đóng góp phi thường của ông với vật lý hạt, Peter còn là một con người rất đặc biệt, một người vô cùng khiêm tốn, một người thầy xuất sắc và người giải thích vật lý theo một cách vô cùng đơn giản và sâu sắc.
“Một phần quan trọng của lịch sử và thành công của CERN đều liên quan đến ông. Tôi vô cùng buồn về cái chết của ông”.
Vào buổi tối trước khi khám phá ra hạt này được thông báo, Peter được mời tới một buổi tiệc nhỏ tại nhà của John Ellis, người phụ trách lý thuyết tại CERN. “Một người khổng lồ của vật lý hạt đã xa rời chúng ta”, Ellis nói với The Guardian. “Không có lý thuyết của ông ấy, các nguyên tử có thể không tồn tại và phóng xạ có thể là một lực mạnh tương đương lực điện và từ.
“Dự đoán của ông về sự tồn tại của hạt sau mang tên ông là một suy nghĩ sâu sắc và việc khám phá nó tại CERN là một khoảnh khắc vinh quang xác nhận hiểu biết của ông về cách vũ trụ vận hành”.
Jon Butterworth, một thành viên của nhóm hợp tác Atlas, nói Higgs là “một anh hùng của cộng đồng vật lý hạt”.
“Ngay cả khi ông không hào hứng nhiều lắm với danh tiếng khoa học của mình thì ông cũng cảm thấy có trách nhiệm sử dụng nó để đem lại lợi ích cho mọi người và ông đã làm thế nhiều lần. Cái hạt mang tên ông có lẽ là ví dụ ấn tượng nhất về việc các ý tưởng toán học có vẻ mơ hồ có thể tạo ra những dự đoán mà hóa ra có thể đem lại những hệ quả vật lý to lớn”.
Sinh ra ở Newcastle, Đông bắc Anh vào ngày 29/5/1929, Higgs học tập tại King’s College, ĐH London, và nhận bằng tiến sĩ vào năm 1954. Ông dành nhiều thời gian trong sự nghiệp của mình ở Edinburgh. Ông về hưu năm 1996.
Một điểm nổi bật trong sự nghiệp của Higgs là bài thuyết trình tại CERN vào năm 2013, khi các nhà khoa học nêu boson đã được xác nhận. Ông bật khóc, lấy khăn lau kính không ngớt trên bục trong một phòng họp của CERN.
“Có một thứ cảm xúc – một dạng dao động – lan truyền khắp khán phòng, ‘ Fabiola Gianotti, nói với AP. “Đó là một khoảnh khắc độc nhất vô nhị, một trải nghiệm duy nhất trong một đời nghiên cứu”.
“Peter là một người rất dễ xúc động. Ông ấy ngọt ngào, nồng ấm. Và cũng luôn quan tâm đến những gì người khác phải nói. Có khả năng lắng nghe người khác… cởi mở, quan tâm và vô cùng quan tâm đến người khác”.
Joel Goldstein của trường vật lý tại ĐH Bristol, nói, “Peter Higgs là một người trầm lặng và nhũn nhặn, người dường như chưa bao giờ thấy thoải mái với danh tiếng mà ông đạt được ngay cả khi công trình đó đã đặt nền móng cho toàn bộ khung lý thuyết hiện đại của vật lý hạt”.
Còn Gianotti thì kể lại cách Higgs thường tỏ ý không thích gán thuật ngữ “hạt của Chúa” cho phát hiện của mình “Tôi không nghĩ là ông ấy thích dạng định nghĩa đó. Nó không phải phong cách của ông”.
Thanh Nhàn tổng hợp
Nguồn: https://phys.org/news/2024-04-peter-higgs-god-particle-died.html
