Tranh cãi về nguồn gốc của virus bí ẩn gây dịch trên toàn cầu
Bin Cao, trường ĐH Y khoa Thủ đô ở Bắc Kinh, tác giả chính của công bố trên The Lancet, khẳng định chợ hải sản Vũ Hán không phải là nơi xuất hiện đầu tiên của virus bí ẩn và cho rằng “một cách thành thật, chúng tôi vẫn còn chưa rõ con virus này đến từ nơi nào”.
17 thành phố ở Trung Quốc đang bị đóng cửa vì coronavirus vẫn tiếp tục bùng phát, nhiều nơi đã cấm các dịch vụ xe buýt đường dài. Ảnh: Yuan Zheng/EPA
Kể từ khi xuất hiện dịch, mọi con mắt đều đổ dồn vào khu chợ hải sản Vũ Hán như nguồn gốc phát sinh. Tuy nhiên theo công bố trên The Lancet về những ca đầu tiên mắc bệnh thì đây mới chỉ là giả thuyết.
Nhóm tác giả Trung Quốc làm việc tại nhiều viện nghiên cứu của quốc gia này, đã đưa ra nhiều thông tin chi tiết về 41 bệnh nhân nhập viện khi bị xác nhận là lây nhiễm virus 2019-nCoV. Ca sớm nhất ốm vào ngày 1/12/2019 và không có liên hệ gì với chợ hải sản. “Không có mối liên hệ dịch tễ nào được tìm thấy giữa bệnh nhân đầu tiên và những bệnh nhân sau đó,” các tác giả nêu. Dữ liệu của họ cũng chứng tỏ, 13 trong số 41 ca không có liên quan gì đến các khu chợ. “Đây là con số lớn, 13 người không hề có liên hệ gì cơ mà”, Daniel Lucey, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại ĐH Georgetown, nói.
Các báo cáo đầu tiên từ các cơ quan y tế Trung Quốc và WHO cho biết, bệnh nhân đầu tiên đã phát bệnh vào ngày 8/12/2019, và các nguồn khác đơn giản chỉ nói “phần lớn” các ca đều có liên hệ với chợ hải sản, sau đó đã bị đóng cửa vào ngày 1/1/2020.
Lucey nói nếu dữ liệu mới là chính xác, những lây nhiễm đầu tiên ở người phải xuất hiện trong tháng 11/2019 – nếu không nói là sớm hơn – bởi vì có một khoảng thời gian ủ bệnh giữa lây nhiễm và triệu chứng bên ngoài. Nếu thế, con virus này có thể lây lan một cách thầm lặng giữa cư dân Vũ Hán và có lẽ nơi khác trước khi ồ ạt các ca từ khu chợ nổi tiếng Huanan của thành phố được khám phá vào cuối tháng 12/2019. “Con virus này có mặt trong khu chợ trước khi ‘lộ diện’ tại đó,” Lucey khẳng định.
Dữ liệu của bài báo trên The Lancet làm dấy lên những câu hỏi về độ chính xác của thông tin ban đầu mà Trung Quốc cung cấp, Lucey nói. Tại thời điểm bắt đầu của dịch, nguồn thông tin chính thức do Ủy ban Y tế Vũ Hán cung cấp. Thông báo của họ vào ngày 11/1/2020 đề cập đến 41 bệnh nhân như một nguồn nhiễm bệnh duy nhất trong thành phố và vẫn giữ nguyên số lượng đến ngày 18/1/2020. Thông báo không tuyên bố chợ hải sản là nguồn gốc lây nhiễm nhưng lưu ý rằng không có bằng chứng về lan truyền bệnh giữa người với người và phần lớn các ca đều liên quan đến khu chợ này. Ủy ban Y tế Vũ Hán cho biết là các kiểm tra dịch bệnh đã xác nhận cả 41 ca vào ngày 10/1/2020 và các quan chức có lẽ đều biết lịch sử nhiễm bệnh của các ca, “Họ phải nhận ra là bệnh dịch không bắt nguồn từ chợ hải sản Huanan,” Lucey nói với ScienceInsider (Lucey cũng đã đưa ra những lo ngại của ồn với Science Speaks, một dự án của Hội bệnh truyền nhiễm Mỹ).
Kristian Anderson, một nhà sinh học tiến hóa tại Viện nghiên cứu Scripps ở San Diego, đã phân tích các kết quả giải trình tự gene 2019-nCoV để cố gắng phân lập nguồn gốc phát sinh của nó. Ông nói, thời điểm xác nhận ca đầu tiên vào ngày 1/12/2019 “chi tiết thú vị” trên bài báo ở The Lancet. “Kịch bản của ai đó bị lây nhiễm bên ngoài chợ và sau đó mang virus trở lại chợ là một trong ba kịch bản mà chúng tôi đã xem xét vẫn còn phù hợp với dữ liệu này, ông nói. “Dữ liệu và hiểu biết của chúng tôi về virus đã có độ tin cậy.” Hai kịch bản khác là nguồn gốc là một nhóm động vật bị lây nhiễm hoặc một con vật nào đó bị lây nhiễm đã được đưa vào chợ”.
Vào ngày 25/1/2020, Anderson đã đưa lên một trang web về vi trùng học phân tích của ông về 27 hệ gene 2019-nCoV đã được công khai. Nó cho thấy chúng “có tổ tiên chung rất gần” – điều đó có nghĩa là có chung một nguồn gốc – sớm nhất vào ngày 1/10/2019.
Bin Cao, một chuyên gia về phổi, đã phản hồi qua email với Science, ông và các đồng tác giả “đánh giá cao sự chỉ trích” từ Lucey. Trong một email gửi ScienceInsider, ông viết “Giờ đây dường như đã rõ ràng là chợ hải sản không phải là nguồn gốc phát sinh duy nhất của con virus này. Nhưng thành thực mà nói, chúng tôi vẫn còn chưa biết chúng đến từ nơi nào”.
Thanh Nhàn dịch
