Tỷ lệ trẻ mắc cao huyết áp tăng gần gấp đôi trong hai thập kỷ
Tỷ lệ trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn cầu mắc cao huyết áp đã tăng gần gấp đôi chỉ trong vòng 20 năm, theo một phân tích tổng hợp mới được công bố trên tạp chí The Lancet Child & Adolescent Health.
Năm 2000, chỉ có khoảng 3,2% trẻ bị cao huyết áp. Đến năm 2020, con số này ở nhóm trẻ dưới 19 tuổi đã vượt 6,2%, tương đương khoảng 114 triệu trẻ em và thanh thiếu niên toàn cầu. Nghiên cứu cho thấy béo phì là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này: gần 19% trẻ thừa cân mắc cao huyết áp, so với chưa đến 3% ở nhóm trẻ có cân nặng vừa phải.
“Đây là vấn đề đáng báo động đối với ngành y tế,” giáo sư Igor Rudan, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Toàn cầu tại Viện Usher, Đại học Edinburgh (Anh), nhận xét.
Dựa trên phân tích dữ liệu từ 96 nghiên cứu lớn với hơn 443.000 trẻ em tại 21 quốc gia, các nhà khoa học nhận thấy cách đo huyết áp ở trẻ em và thanh thiếu niên có thể làm thay đổi đáng kể tỷ lệ mắc bệnh. Nếu bác sĩ xác nhận trẻ mắc cao huyết áp qua ít nhất ba lần đo tại cơ sở y tế, tỷ lệ ước tính vào khoảng 4,3%.
Nhưng khi tính thêm các phép đo ngoài phòng khám, chẳng hạn đo huyết áp lưu động hoặc đo tại nhà, tỷ lệ ca mắc cao huyết áp bền vững tăng lên khoảng 6,7%. Đây là tình trạng huyết áp cao liên tục, được ghi nhận cả trong phòng khám lẫn khi đo ngoài phòng khám.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tình trạng tăng huyết áp ẩn – khi trẻ thực sự bị cao huyết áp nhưng khám thông thường lại không phát hiện – ảnh hưởng tới gần 9,2% trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới, cho thấy nguy cơ bỏ sót bệnh không hề nhỏ.
Song song đó, khoảng 5,2% trẻ mắc cao huyết áp áo choàng trắng, tức huyết áp chỉ tăng khi ở phòng khám nhưng lại bình thường khi đo tại nhà. Điều này cho thấy các bác sĩ có thể phân loại sai nhiều trường hợp nếu chỉ dựa vào kết quả đo tại cơ sở y tế.
Phân tích cho thấy trẻ béo phì có nguy cơ mắc cao huyết áp cao gấp gần tám lần so với trẻ có cân nặng bình thường. Khoảng 19% trẻ béo phì bị cao huyết áp, trong khi con số này ở nhóm có cân nặng bình thường chỉ khoảng 2,4%.
Béo phì gây ra hàng loạt rối loạn như kháng insulin hoặc thay đổi cấu trúc mạch máu, khiến huyết áp dễ tăng.
Nghiên cứu cũng cho thấy khoảng 8,2% trẻ em và thanh thiếu niên rơi vào nhóm tiền tăng huyết áp, tức huyết áp cao hơn mức chuẩn nhưng chưa đến ngưỡng được coi là cao huyết áp. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở tuổi dậy thì, với tỷ lệ khoảng 11,8% ở thanh thiếu niên, so với khoảng 7% ở trẻ nhỏ hơn.
Huyết áp thường tăng nhanh trong giai đoạn đầu dậy thì và đạt đỉnh lúc khoảng 14 tuổi, đặc biệt ở nam giới. Xu hướng này cho thấy việc kiểm tra huyết áp định kỳ trong giai đoạn này là vô cùng cần thiết. Trẻ bị tiền cao huyết áp có nguy cơ chuyển sang tăng huyết áp thực sự nếu không được theo dõi và can thiệp kịp thời.
Các tác giả thừa nhận rằng nghiên cứu có một số hạn chế, chẳng hạn như dữ liệu không đồng nhất do sự khác nhau trong cách đo huyết áp, thiết kế nghiên cứu và điều kiện chăm sóc y tế ở từng khu vực.
Ngoài ra, phần lớn dữ liệu là từ các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nên còn hạn chế về khả năng đại diện toàn cầu. Một số dạng tăng huyết áp đặc thù và dữ liệu từ các phép đo ngoài phòng khám cũng còn khá hạn chế.
GS. Rahul Chanchlani (Đại học McMaster, Canada), người không tham gia vào nghiên cứu, nhấn mạnh sự cần thiết của việc thống nhất tiêu chuẩn chẩn đoán, mở rộng đo huyết áp ngoài phòng khám và xây dựng hệ thống giám sát phù hợp với từng bối cảnh. Ông cũng cho rằng hoạt động nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế, gia đình và nhà hoạch định chính sách là vô cùng quan trọng.
“Nguy cơ tim mạch không bắt đầu ở tuổi trung niên mà từ thời thơ ấu. Nhiệm vụ đặt ra rất rõ ràng: không để bất kỳ trẻ nào có huyết áp cao mà không được phát hiện, theo dõi và điều trị”, ông viết. □
Hà Trang lược dịch
Bài đăng Tia Sáng số 22/2025
