Víctor Cruz-Atienza: Người săn tìm động đất
Khi các đợt sóng địa chấn của trận động đất xảy ra vào tháng 9/2017 với độ lớn 7.1 lan tới thành phố Mexico, các dự báo của một nhà địa chấn đã trở thành hiện thực.
Víctor Cruz-Atienza.
Năm 11 tuổi, Víctor Cruz-Atienza đã chứng kiến các chấn động rung lên ngay ở nhà của mình. Đó là sự kiện trận động đất với độ lớn 8.0 xảy ra ngày 19/9/1985 ở bờ biển Thái Bình Dương của Mexico,tạo ra sự bùng nổ năng lượng địa chấn lan truyềnkhắp đất nước. Cruz-Atienza sống với cha mẹ và anh trai ở phía nam thành phố Mexico, trong một ngôi nhà hai tầng xây trên nền đá cứng. Đó là một vị trí tốt bởi phần lớn địa phận thành phố Mexico nằm trên nền trầm tích yếu (như một bát thạch lớn) đã bị rung lắc mạnh. Hậu quả là hàng trăm ngôi nhà bị sập và hàng trăm người chết.
Ngày đó đã ghi dấu ấn trong cuộc đời Cruz-Atienza. “Trải nghiệm về sự rung chuyển của nền đất luôn luôn đánh thức bản năng của tôi”, ông cho biết. Ông nhận thấy sức hút ở lĩnh vực địa vật lý khi học ở trường đại học tự trị quốc gia Mexico (UNAM), và tiếp tục theo học ở Pháp và Mỹ, tập trung sâu vào vật lý dịch trượt trong đứt gẫy địa chất.
Vào năm 2016, khi phụ trách Phòng Địa chấn học ở Viện Địa vật lý (UNAM), ông đã tập trung khả năng của mìnhvào giải quyết những vấn đề của thành phố quê hương. Trong một bài báo mang tính tiên phong, ông miêu tả năng lượng địa chấn từ một trận động đất sẽ bị bẫy lại tại khu vực xây dựng thành phố Mexico, vốn là một bồn trũng cổ. Các mô phỏng của ông đã cho thấy có những phần của thành phố có thể chịu những chấn động lớn nhất trong khoảng thời gian lâu nhất.
Vào ngày 19/9/2017, Cruz-Atienza mới tham gia một hội nghị quốc tế ở Portland, Maine (Đức), thì biết tin về một trận động đất với độ lớn 7.1 xảy ra cách thành phố Mexico 120km. Ông đã tìm cách về nhà sớm nhất. Những dự đoán của ông đã được chứng thực: Với cấu trúc bồn trũng, những trầm tích yếu ở đó có khả năng duy trì rung lắc lâu hơn khi chúng đi sâu vào lòng chảo.
Nhờ những quy phạm chặt chẽ về xây dựng được áp dụng kể từ sau trận động đất năm 1985 và khoảng thời gian diễn ra động đất ngắn mà số người chết đã giảm xuống. Tuy vậy Cruz-Atienza vẫn nỗ lực nghiên cứu. “Nâng cao hiểu biết của người dân [về động đất] là điều cốt lõi với anh ấy”, Jean Virieux, nhà địa chấn tại trường đại học Grenoble Alpes (Pháp) và người hướng dẫn Cruz-Atienza làm luận án tiến sỹ, nhận xét.
Vào năm 2013, Cruz-Atienza đã xuất bản một cuốn sách phổ biến khoa học Los Sismos: Una Amenaza Cotidiana (tạm dịch: “Các trận động đất: Mối hiểm họa thường trực”) với nội dung về “mối hiểm họa thường trực” do động đất gây ra. Và anh vẫn tiếp tục tiến về phía trước. Tháng trước, cộng tác với các đồng nghiệp Nhật Bản, anh đã dẫn đầu một chuyến tàu nghiên cứu để khám phá những rủi ro địa chấn khác ở vùng bờ biển phía tây Mexico, nơi hai mảng của vỏ trái đất đụng độ và làm gia tăng ứng suất. Các nhà khoa học đã lắp đặt các thiết bị trắc địa và địa chấn ở đáy biển nhằm mục đích dự báo trận động đất mạnh sẽ xảy ra tiếp theo.
“Mỗi trận động đất đều rất khác biệt, chúng đều có một câu chuyện riêng và những dư âm riêng”, Cruz-Atienza nhận xét.
Thanh Nhàn dịch
TS. Phạm Đình Nguyên (NAFOSTED) hiệu đính
Nguồn: https://www.nature.com/immersive/d41586-017-07763-y/index.html#victor-cruz-atienza
