Đón đọc Tia Sáng số 20 tháng 10/2022
Một số báo với nội dung đặc biệt, mỗi năm chỉ xuất hiện một lần, sẽ mở ra cho chúng ta một chân trời với nhiều ước vọng cũng như những giá trị đặc biệt mà khoa học đã đem lại cho thế giới này. Tất cả vì một thế giới tốt đẹp hơn.
Chuyên đề Nobel 2022 được chúng tôi kỳ vọng sẽ đem lại những thông tin hữu ích và những đánh giá xác đáng từ chính những nhà nghiên cứu, khi viết về các đồng nghiệp được cộng đồng khoa học ghi nhận sau biết bao nỗ lực họ bỏ ra trong hàng thập kỷ.
Thông thường, công chúng chỉ biết đến nhà khoa học khi tên tuổi và thành công của họ được xướng lên ở một giải thưởng lớn. Nhưng kể cả như vậy, không mấy khi mọi người hiểu rõ những chông gai đằng sau hào quang đó. Ban đầu, đó có thể là một con đường của một vài nhà khoa học khai mở từ trí tò mò dẫn dắt, về sau phải có nỗ lực bồi đắp của hàng thế hệ nhà khoa học, nó mới mở ra đại lộ dẫn đường cho những công nghệ mới phục vụ đời sống con người.
Từ con đường đến đại lộ có khi phải trải qua không ít những lầm lạc. “Không bao giờ quá muộn để hiểu đúng”, giáo sư Pierre Darriulat đã nhận định như vậy trong bài viết về giải Nobel Vật lý. “Lý thuyết cũ thường trở nên quá quen thuộc đến mức chúng ta chấp nhận nó như là mô tả của ‘thực tại’… Các nhà khoa học sau nhiều thập kỷ nghiên cứu về các hiện tượng thống trị bởi lý thuyết mới, cuối cùng lại trở nên quen thuộc với nó đến mức họ lại chấp nhận nó, bất chấp những vi phạm mà nó vẫn tiếp tục tác động lên trực giác thông thường của họ…”. Câu chuyện lịch sử về cuộc tranh luận giữa các nhà khoa học, giữa những tên tuổi lừng lẫy như Einstein, Niels Bohr…, nỗ lực bồi đắp của những người như John Bell…, và được kế thừa bởi ba nhà vật lý được trao giải Nobel năm nay không chỉ cho chúng ta thấy chặng đường gian nan để hiểu đúng, chứng minh đúng trong thế giới khoa học mà còn gợi mở cho mỗi người trong chúng ta một phần ý nghĩa của cuộc sống: hãy mơ, hãy kiên trì theo đuổi và vun đắp cho mục tiêu của mình, có ngày sẽ đến đích.
Mặt khác, bản chất của chính cơ học lượng tử cũng như cuộc chứng minh lịch sử này cũng mở ra cho chúng ta một “thực tại”: hãy học cách chấp nhận sự khác biệt trong thế giới đa dạng này.
Không chỉ có giải Nobel Vật lý, trong số báo này, các bạn sẽ thấy những lý giải và đánh giá về các giải ở những hạng mục khác “Giải Hóa học: Mở ra lĩnh vực nghiên cứu mới” (Nguyễn Thanh Sơn), “Giải Kinh tế: Sao phải cứu các ông chủ ngân hàng?” (Lê Hồng Giang), “Giải Văn chương: Annie Ernaux – Từ một trải nghiệm riêng tư” (Trần Ngọc Hiếu). Thật thú vị khi biết rằng, cuộc sống của chúng ta đã ít nhiều có những liên đới, ràng buộc với những vấn đề đó, ví dụ nhiều người trong chúng ta đã từng đọc những tác phẩm đã được dịch ra tiếng Việt của Annie Ernaux như “Hồi ức thiếu nữ”, “Một chỗ trong đời” hay từng gửi tiền vào ngân hàng…
Giữa những bài báo giới thiệu về giải Nobel, “Phối ngẫu với kẻ thù” là một cái nhìn sâu hơn về chân dung của Svante Pääbo, nhà khoa học đoạt giải Nobel Y sinh – một con người cởi mở, thành thực và tràn đầy đam mê đã phát kiến ra ngành nghiên cứu về DNA cổ đại, và chứng minh đâu đó trong cơ thể chúng ta có sự tồn tại của vài phần trăm gene người Neanderthal…
Trong dòng chảy thông tin của số báo này, không chỉ là những câu chuyện truyền cảm hứng về khoa học mà còn có cái nhìn trực diện về những vấn đề của xã hội mà đôi khi chúng ta chưa hiểu rõ, hoặc thiếu thông tin để hiểu một cách ngọn ngành: giao thông công cộng “Sứ mệnh khác của xe buýt Hà Nội” (Nguyễn Minh Hiếu), giáo dục “Hệ thống giáo dục và SGK phổ thông: Định hướng triết lý hệ thống” (Đỗ Thị Ngọc Quyên)…
Không bao giờ quá muộn để hiểu đúng và không bao giờ quá muộn để đọc và suy ngẫm, từ những trang báo Tia Sáng.
BBT
