Doanh nghiệp siêu nhỏ của phụ nữ hoạt động kém hiệu quả hơn so nam giới
Xác suất các doanh nghiệp siêu nhỏ do phụ nữ điều hành tương đương với nam giới, nhưng vẫn có khoảng cách giới trong hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp siêu nhỏ. Mặc dù phụ nữ quản lý khoảng một nửa số doanh nghiệp siêu nhỏ, các doanh nhân nữ tạo ra lợi nhuận ít hơn nam doanh nhân. Thông tin từ báo cáo “Kinh doanh bình đẳng: Phụ nữ kinh doanh ở Đông Nam Á” do nhóm nghiên cứu giới, Phòng nghiên cứu Sáng kiến Giới Đông Á và Thái Bình Dương (EAPGIL) thuộc Ngân hàng Thế giới thực hiện, mới công bố gần đây.
Báo cáo lý giải nguyên nhân dẫn tới hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp siêu nhỏ phụ nữ quản lý và sở hữu thấp hơn của nam giới là do các doanh nghiệp của nữ giới có mức đầu tư thấp hơn vào những yếu tố đầu vào quan trọng như lao động thuê ngoài, thời gian lao động, kỹ năng của chính chủ nhân, và khó tiếp cận vốn vay. Các doanh nghiệp siêu nhỏ của phụ nữ ở Việt Nam có tài sản vật chất – bao gồm đất đai, nhà cửa, và máy móc thiết bị ít hơn 18% và tài sản tài chính – bao gồm tiền mặt và các khoản phải thu ít hơn 39% so với nam giới.
Nhìn chung, mặt bằng của nữ doanh nhân vận hành doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa ở Việt Nam và Đông Nam Á đều có điểm tương đồng: Mạng lưới các mối quan hệ của doanh nhân nữ thường nhỏ hơn và ít chính thức hơn mạng lưới của nam giới, điều này có thể khiến các doanh nhân này ít tiếp cận được thông tin kinh doanh. Phụ nữ làm doanh nghiệp cũng phải chịu những quy định sai lệch và có sự phân biệt đối xử về giới rõ ràng hoặc ngụ ý trong các quy định pháp luật hoặc chính sách. Ví dụ, phân biệt giới tính trong luật tài sản hạn chế khả năng tiếp cận vốn, sử dụng các tài sản thế chấp để vay vốn của phụ nữ. Trước khi có Luật Đất đai năm 2003, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được cấp dưới tên “chủ hộ gia đình”. Do vậy, nam giới được hưởng lợi hơn từ quy định này. Theo điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam năm 2004, có tới 66% đất đai được đăng ký quyền sử dụng dưới tên của chủ hộ là nam, 19% chủ hộ là nữ và chỉ có 15% là có tên cả vợ và chồng.
Các chủ doanh nghiệp là nữ cũng có ít kiến thức hơn về pháp luật và quy định liên quan đến kinh doanh và ít có khả năng áp dụng những phương thức kinh doanh sáng tạo như giới thiệu các nhóm sản phẩm mới. Mức độ hiểu biết về kinh doanh thấp hơn của phụ nữ là một phần nguyên nhân gây ra khoảng cách giới trong lợi nhuận của các doanh nghiệp siêu nhỏ ở Việt Nam.
Chưa kể, phụ nữ kinh doanh nhưng vẫn phải dành thời gian cho chăm sóc không được trả lương trong gia đình, ảnh hưởng rất lớn tới thời gian và cơ hội kinh doanh, trong khi lao động của chính chủ doanh nghiệp có ý nghĩa rất quan trọng đối với hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp siêu nhỏ. Nhìn chung, phụ nữ Việt Nam và khu vực châu Á và Thái Bình Dương phải dành thời gian cho công việc chăm sóc không lương nhiều gấp 4 lần so với nam giới, làm hạn chế thời gian họ dành cho các hoạt động thị trường.
Đại dịch COVID-19 đã làm trầm trọng thêm những thách thức mà các nữ doanh nhân của doanh nghiệp siêu nhỏ đang phải đối mặt. Doanh thu của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nơi tập trung nhiều doanh nhân nữ, đã bị giảm do đại dịch COVID-19 nhiều hơn các doanh nghiệp nhỏ, vừa hoặc lớn. Hơn nữa, mức độ sụt giảm doanh thu của các doanh nghiệp do phụ nữ quản lý cao hơn so với các doanh nghiệp do nam giới quản lý. Những thách thức này liên quan đến các bất bình đẳng giới đã tồn tại từ trước: Lao động chăm sóc không được trả công “ngốn” thời gian quản lý doanh nghiệp; Đại dịch COVID-19 đã làm tăng lượng việc nhà của nhiều hộ gia đình, do trường học và nhà trẻ đóng cửa, nhu cầu chăm sóc các thành viên trong gia đình; các doanh nhân nữ chủ doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ thường tập trung ở những ngành, lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch như du lịch, nhà hàng, khách sạn; các nữ doanh nhân chủ doanh nghiệp siêu nhỏ có trình độ học vấn thấp hơn và khó tiếp cận vốn hơn, hạn chế những cơ chế ứng phó mà doanh nhân nữ có thể áp dụng.
