Tiểu thuyết gia Abzulrazak Gurnah giành Nobel văn chương 2021
Nobel văn chương 2021 vinh danh Abzulrazak Gurnah, một tiểu thuyết gia sinh năm 1948 tại Zanzibar và theo làn sóng tị nạn tới Anh năm mười tám tuổi. Ông được mô tả là “người quan sát đầy thiết tha những nỗi nguy khốn của phận người”.
Thông báo chính thức được đưa ra trong lễ công bố giải do Viện Hàn lâm Thụy Điển tổ chức tại Stockholm vào thứ năm vừa qua (7/10/2021). Abzulrazak Gurnah đã chiến thắng “vì sự thấu suốt không khoan nhượng và đầy cảm thông đối với những tác động của chủ nghĩa thực dân và số phận của lớp người tị nạn trong vực thẳm ngăn cách giữa các nền văn hóa và lục địa”. Chủ đề trọng tâm xuyên suốt các tác phẩm của Gurnah là sự đứt gãy về môi trường sống và về mặt văn hóa mà những người di dân phải đối mặt. Anders Olsson, chủ tịch Ủy ban Nobel, nhận định: các tiểu thuyết của Gurnah – từ ấn phẩm đầu tay Memory of Departure (Ký ức khởi hành) cho đến cuốn sách mới xuất bản gần đây nhất, Afterlives (Những thế giới bên kia) – đều chối từ “những mô tả rập khuôn và khai mở tầm mắt của chúng ta về một Đông Phi đa dạng về văn hóa và nhiều phần lạ lẫm với các vùng đất khác trên thế giới”. Cuốn tiểu thuyết thứ tư của ông, Paradise (Thiên đường), đã lọt vào danh sách chung cuộc xét giải Man Booker năm 1996, và cuốn thứ sáu, By the Sea (Bên bờ biển), cũng là một trong những đề cử sáng giá cho Man Booker 2001. Trong đó, Paradise gợi nhiều quy chiếu tới hành trình “đi vào lòng tăm tối” của người anh hùng Yusuf trong tác phẩm kinh điển của nhà văn Anh gốc Balan Joseph Conrad (theo Olsson).
Gurnah bắt đầu viết từ năm 21 tuổi, khi đã sống lưu vong tại Anh, bằng ngôn ngữ mẹ đẻ của mình là tiếng Swahili. Nhưng cuối cùng, ông đã biến tiếng Anh thành “công cụ văn học” chính của mình. Ngoài việc là tác giả của 10 tiểu thuyết và một số truyện ngắn, Gurnah còn là giáo sư Anh ngữ và văn học hậu thuộc địa tại Đại học Kent, Canterbury, cho tới khi mới nghỉ hưu gần đây.
Sau tuyên bố của Viện Hàn lâm Thụy Điển, ông trở thành nhà văn da màu gốc Phi đầu tiên giành được giải thưởng danh giá sau suốt 35 năm. Như chính chia sẻ của nhà văn, ông khá bất ngờ khi nghe tin mình là người thắng giải Nobel văn chương năm nay: “Tôi nghĩ đây là một trò đùa… Rất nhiều những cái tên tiềm năng đã được đưa ra dự đoán thậm chí là cả từ hàng tháng trước. Tôi chỉ đang nghĩ, không biết ai sẽ giành giải Nobel năm nay. Thật sự choáng ngợp và tôi hết sức tự hào…”
Đặng Hà tổng hợp
