Tìm về ký ức: Phải chăng thực tại là đây?

Đèn nháy liên hồi suốt quãng đường Matthew lái xe dọc vùng ngoại ô chắp vá thân thuộc. Tuyết phủ trên gờ cửa của những ngôi nhà là dấu hiệu để anh nhận biết được tất cả những gì đang hiện diện trước mắt đây là không thực. Tuyết đã ngừng rơi hẳn từ mấy năm nay.

 Minh họa của Nature.

Anh dịch xe vào đường đỗ trước ngôi nhà đầu tiên thuê cùng Cynthia. Bất giác rùng mình khi bước qua lớp băng tuyết đọng nơi cửa trước, bao nhiêu điều muốn nói dồn nén thành một khối hỗn độn trong tâm trí.
“Liệu cô ấy có biết tôi đến không?”Anh hỏi lớn, hơi thở gấp gáp như làn khói thuốc.
Coda, trợ lí viên ảo của anh, trả lời. Một giọng nói lịch thiệp gần như vang lên từ mọi phía.
“Cynthia biết ngài đang ở đây.”
“Liệu cô ấy có biết rằng… những gì đang diễn ra đây chỉ là một sự mô phỏng hay không?”
“Trung tâm đã điều chỉnh thời gian tới mức vượt ngưỡng tới hạn của con người trong khả năng tri nhận đời sống bên ngoài mô phỏng.”
Matthew nhớ lại những trận cãi vã nảy lửa trong đời thực. Cynthia càng ngày càng dành nhiều thời gian hơn để giam mình trong giấc mơ được tạo dựng hoàn hảo đến từng chi tiết này. Anh mỗi lúc một lo lắng thêm về tình trạng tinh thần của cô. Vậy mà bất chấp, vào tháng trước, cô đã đặt mua một gói mô phỏng dài hạn.
Dù điều ấy khiến anh suy sụp đến cùng cực, anh cũng không một lời trách móc. Phiên bản mô phỏng cập nhật nhất cho phép bạn đi tới bất cứ nơi đâu. Là bất cứ ai. Cynthia chọn được quay trở lại thời điểm hai người vẫn còn một cậu con trai.
Khẽ đẩy cánh cửa trước khép hờ không khóa, một mùi thức ăn quyến rũ xông lên từ căn bếp cùng làn hơi ấm ôm tỏa lấy hai bờ vai. Trong chiếc gương đóng khung đồng cũ, gương mặt một người đàn ông trẻ hơn đang nhìn lại anh.
“Chuyện này là sao?”
“Trong mô phỏng này, ngài chỉ mới 33 tuổi,” Coda đáp.
Âm nhạc tràn dọc hành lang, dẫn lối qua phòng khách. Anh đã thuộc lòng cách sắp xếp đồ đạc trong căn phòng này tới mức có thể thản nhiên bước trong bóng tối. Anh đi qua một tấm thảm mềm, chân chợt hơi cộm vì dẫm phải một vật gì sắc cạnh. Cúi nhặt lên thì là một miếng Lego.
“Vì đâu một vật nhỏ bé nhường này cũng có thể gây ra đau đớn thế kia?” anh thầm nhủ, săm soi mảnh ghép nhỏ.
Tại sao cứ buộc phải gây đau đớn?
“Mô phỏng này là một bản sao giúp bạn hoàn toàn nhập vai vào thế giới thực,” tiếng Coda vang lên.
Mùi thức ăn từ nhà bếp tỏa ra hấp dẫn tới mức anh ngỡ ngàng nhận thấy bụng mình đang sôi lên ùng ục. Cynthia có đang ngóng chờ anh về từ nơi làm việc như bao lần trước kia?

Công nghệ thực tế ảo tăng cường đang giúp tạo dựng ra một thế giới chi tiết, sống động và phong phú. 

Bước thêm vài bước, anh thoáng thấy bóng vợ đang đi về phía tủ lạnh. Khi Cynthia khom mình lấy đồ, dáng cô khuất hẳn sau cánh cửa tủ trắng dán đầy hình vẽ và những miếng nam châm trang trí. Nhìn từ đằng sau chỉ thấy mái tóc dài buông xõa chấm ngang lưng.
Nồi nhỏ lặng lẽ sôi trên bếp, ba cây nến lớn thắp lung linh trên bàn. Cynthia quay trở lại bàn bếp bên cửa sổ, gương mặt cô bừng sáng trong bóng tối. Cô bắt đầu xắt nhỏ hẹ, đổ vào bát thủy tinh. Lấy dụng cụ đánh trứng, rồi bắt đầu trộn đều.
Cô quay người và nhận ra anh.
“Chào tình yêu của em,” cô mỉm cười. “Chuyến bay thế nào anh?”
Matthew hé miệng đáp nhưng không cất nên lời. Mắt Cynthia ánh lên những tia vàng lấp lánh.
“Sao thế anh?” cô hỏi.
Liệu cô ấy có biết không?
“Có vẻ như cô ấy đã hóa thân hoàn toàn vào mô phỏng này.” Giọng Coda một lần nữa, lập tức vang lên trong đầu.
“Anh ổn,” Matthew nói, nở một nụ cười. “Chỉ là… một chuyến đi dài. Em sao rồi?”
“Em vẫn rất ổn mà. Mấy hôm nay tuyết quá trời luôn. Em với Owen vừa đi trượt tuyết về.”
Tim Matthew chợt hụt một nhịp và anh hình dung ra cảnh ở một nơi nào đó xa xăm vô cùng, quả tim thực của anh cũng vừa thắt nghẹn lại bên trong cái cơ thể đang chìm sâu vào giấc ngủ.
Anh vòng tay ôm quanh thành ghế. “Cynthia, tình yêu của anh. Anh… Chúng mình…”
Cô nhìn anh, cúi xuống, nhúng ngón tay vào bát, nếm thử, rồi vắt thêm chút nước chanh.
“Anh yêu, lấy giúp em cái máy xay nhé! Trong tủ đồ cạnh cầu thang đó.”
Matthew thoáng lưỡng lự, rồi khẽ gật đầu. Anh rối trí cực độ khi cố lục lọi sắp xếp trong đầu đống từ ngữ lộn xộn để cất lời. Sao có thể nói với Cynthia rằng cô đang bị mắc kẹt trong một giấc mơ. Rằng tất cả những điều này là không thực. Rằng cô cần phải nhận ra điều đó, họ cần phải quay về, phải cố hết sức để cùng nhau trở về.
Anh tiến về phía cánh tủ và nhớ lại cách đẩy nắm tay đồng trước khi xoay. Bản lề rít lên kén két khi cánh cửa mở dần, và anh tự hỏi liệu ở cái thế giới ảo này trong ga-ra cũng có một lọ dầu chống gỉ?.
Đang khi Mathew dợm gót trở lại gian bếp thì một âm thanh khiến anh khựng lại. Phía hành lang, ánh sáng lặng lẽ hắt ra từ một căn phòng.
Sự im lặng ấy khiến anh nổi da gà. Tất cả đều quá thật. Anh đặt chiếc máy xay lên thảm, lo lắng chẳng may có thể lỡ tay làm rơi vỡ. Cánh cửa dẫn vào buồng của Owen vẫn mở.
Trong phòng, cậu con trai xinh xắn đang ngồi giữa một đống đồ chơi xếp thành vòng tròn quanh mình, trên tay nâng một ấm trà nhựa lớn.
“Mời quý cô Bò dùng một chén trà, mời tất cả các bạn nữa.”
Cậu con trai của Matthew đang vờ rót trà vào những chiếc cốc nhựa xếp trước mặt đám thú nhồi. Đôi mắt sáng long lanh trên gương mặt chưa bao giờ thiếu vắng nụ cười.
Owen đứng dậy, đôi chân nhỏ xíu đi chưa vững. Cậu bé vẫn y hệt như trong hình dung của Matthew. Cũng mái tóc nâu pha ánh đỏ ấy. Đây chính là hình ảnh được lưu đọng vĩnh viễn về Owen trong thế giới thực. Kí ức về một sự sống non tơ bị bàn tay số phận đang tâm cắt ngắn.
“Ba! Ba đã về!” Owen reo lên, nụ cười rạng rỡ trên môi.
Matthew gật đầu. Một lần nữa cố gắng cất lời, mà cổ họng anh nghẹn lại. Phía rìa tâm trí anh vang lên tiếng nhắc nhở của lí trí, nhưng nó yếu ớt và rách nát, như thể đến từ một nơi chốn xa xăm không cùng.
“Ba ơi, nay con được ra đồi chơi!”
“Tuyệt!” Matthew thốt lên, trong tâm trí anh lúc này chỉ còn tràn ngập huyễn tượng về những ngày hạnh phúc trước mắt.
Vừa nghe Owen kể chuyện hôm nay cậu nhóc đã làm một bạn người tuyết lớn đến thế nào, và mẹ làm cho cậu món sô-cô-la nóng ngon tuyệt cú mèo ra làm sao, Matthew vừa chăm chăm nhìn ra ngoài cửa sổ. Những bông tuyết lớn vẫn lặng lẽ rơi, lúc này đã được nhuộm thành màu cam lấp lánh vì ánh đèn đường. Matthew biết, anh đang sống trong một thế giới được bảo bọc tuyệt đối, một thế giới của những câu chuyện chưa được viết ra.
“Ba ơi, mai ba cho con đi trượt tuyết nhé!”
Đúng lúc ấy thì Cynthia bước vào phòng. Cô đặt một tay lên vai Matthew. Rồi cúi đầu hôn lên má anh.
“Thật tuyệt biết bao khi có anh ở nhà,” cô khẽ nói.
(*) Ngoại truyện: Về việc viết “Tìm về ký ức”:
Hãy thử quan sát cảnh một đứa trẻ đang tổ chức một bữa ‘tiệc trà’ tưởng tượng cùng đống đồ chơi: gấu bông cùng đủ loại thú nhồi được xếp thành một vòng tròn, đĩa nhỏ và cốc trà bằng nhựa đặt ngay ngắn trước mặt. Đứa trẻ, lịch sự hỏi yêu cầu và phục vụ cho những người bạn ấy từng chiếc bánh quy, từng chiếc kẹo tưởng tượng. Cũng thế, tất thảy chúng ta đều giữ một tham vọng cố hữu trong việc mô phỏng thực tại: chúng ta viết ra các kịch bản, thiết lập các nguyên tắc, ban hành các chuẩn mực và hành vi.
Tham vọng này được nối dài khi đi vào lĩnh vực kĩ thuật số, mà một trong những loại hình trò chơi điện tử (video-game) phổ biến nhất là các trò chơi mang lại cảm giác y-như-thật. Từ Sim City, Second Life đến Minecraft, người ta hạnh phúc với quyền năng sáng tạo ra những thế giới mới, với vô số con người, nơi chốn và vạn vật. Một vài trong số những thế giới ảo này gần như đã đạt đến độ chi tiết, sống động và phong phú không thua gì đời sống thực.
Chứng kiến việc các công ty công nghệ đang rót nguồn vốn khổng lồ để đầu tư vào thực tế ảo và thực tế ảo tăng cường, chúng ta đã phần nào có được những hình dung sơ lược về tương lai. Dường như việc con người chỉ cần đeo một bộ điện đài, xỏ một đôi găng tay điều chỉnh xúc giác; là lập tức đã có thể bước vào khám phá một nơi chốn hoàn toàn mới lạ không còn quá xa xôi.
Những thế giới tưởng tượng này mỗi ngày một trở nên tinh vi phức tạp và khiến người ta chìm đắm hơn. Chúng nói với ta rằng không điều gì là không thể, rằng chúng ta có thể đặt chân vào lịch sử cổ đại để ngắm nhìn quá trình xây dựng kim tự tháp, có thể tham gia những chuyến hải trình mạo hiểm hay thậm chí, thực hiện những chuyến du hành thám hiểm các thiên hà mới. Nó đưa lại một thông điệp gần như hoàn toàn tích cực: khuyến khích sự lạc quan và niềm tin tưởng, thúc đẩy khát khao khám phá ở con người, đồng thời đưa đến những hứa hẹn không tưởng mới.
Tuy nhiên đời thực không bao giờ hoàn hảo. Rất nhiều người đang hay từng phải đối mặt với những trải nghiệm đớn đau khốn khổ, nhiều người vẫn phải sống trong sợ hãi, tiếc nuối, giận dữ, buồn đau. Với những ai đã từng phải nếm trải những mất mát đau buồn, họ gần như không bao giờ bước qua nổi những chấn thương cũ. Vậy khi ấy, thế giới nào cần được kiến tạo? Một thế giới mới hoàn toàn? Hay một thế giới của những mất mát chấn thương?
Nếu bạn được tự do chọn lựa: hoặc sống trong thế giới tưởng tượng hoặc sống trong thế giới thực; đâu sẽ là lựa chọn của bạn?□

Thái Hà (dịch)
Nature số 546, tr. 570 (22/6/2017). https://www.nature.com/articles/546570a